مروری برکاندیداهای 10 دوره انتخابات +جدول/ بررسی مهمترین حوادث و رویدادها

صراط:

 

حال که در آستانه یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران قرار داریم، آمار10 دوره پیشین انتخابات و مهم ترین تحولات و حوادثی را که در هر دوره اتفاق افتاد مرور می‌کنیم تا هم اهمیت این انتخابات بیش از پیش بر همگان مشخص و مبرهن شود و هم اینکه با استفاده از آمارهای موجود بتوانیم به دید روشنی از چگونگی مشارکت مردم در انتخابات آتی(دوره یازدهم ریاست جمهوری) بپردازیم.

بررسي آماري ده دوره انتخابات رياست جمهوري مي تواند تحليلي راهگشا و كارآمد در نظر به نوع و برخورد مردم در مشاركت در انتخابات رياست جمهوري و انتخاب بالاترين مقام اجرايي كشور باشد.تحليلي كه امروز نيز مطمئنا باتوجه به گرايش هاي مختلف در كانديداها مفيد فايده خواهد بود.

به گزارش پایگاه خبری صراط، مشاركت در حدود 68 درصدي مردم در دور اول رياست جمهوري باتوجه به اين كه تمامي نامزدها به نوعي در چهارچوب حكومت جديد بودند و هركدام به نوعي دعوي به دست آوردن كرسي رياست بالاترين نهاد اجرايي كشور را داشتند، اولين نكته اي است كه در انتخاب دوره اول به چشم مي خورد .علاوه بر فضاي مسموم ايجاد شده توسط گروه هاي ضدانقلاب كه در ان دوران هنوز اجازه فعاليت در صحنه سياسي را داشتند، رد شدن جلال الدين فارسي كانديداي مورد تأييد حزب جمهوري اسلامي و بسياري از تشكل هاي ارزشي به بهانه تشكيك در ايراني الاصل بودن نامبرده ازجمله عوامل تنش زا در بستر اجتماعي مشاركت مردمي در بهمن ماه 1358 بود.

در دوره دوم اما علي رغم اين كه انقلاب نوپاي ايران به دنبال اتخاذ مشي مسلحانه و ترورهاي كور توسط منافقين و ديگر گروه هاي ضدانقلاب، وارد يكي از بحراني ترين مقاطع تاريخي خود شده بود اما با حضور 65 درصدي مردم و رأي در حدود سيزده ميليوني شهید رجايي به دنبال ترور 72 نفر از بهترين ياران انقلاب در هفتم تير ماه به نوعي واگويه اين احساس ملت بود كه شهيد رجايي به همراه يار ديرينه اش دكتر باهنر همان نمادهايي هستند كه مي توانند استقامت و ايستادگي هرچه باشكوه تر ايران و ايراني را به تماشا بگذارند و رأي به ايشان به معناي نمايش همبستگي و مقاومت ملت انقلابي ايران است. اگرچه كينه توزي منافقين اجازه نداد كه طعم اين همدلي بيشتر از يك ماه در جان و ذائقه ملت ايران بماند، ولي حضور آيت الله خامنه اي در دور سوم كه تنها يك ماه بعداز انتخابات دور دوم بود و مشاركت 75 درصدي مردم و رأي 16.800.000 هزار نفري آيت الله خامنه اي كه چيزي در حدود 95 درصد كل آراي مأخوذه بودنشان داد كه مردم به هر كنش مذبوحانه اي از آنچه و آن كه دشمن مي پنداشتند، واكنشي سترگ و حماسه وار نشان داده و مي دهند اما دور چهارم، پنجم و ششم انتخابات رياست جمهوري هركدام بنا بر دلايل متعدد سياسي، اجتماعي و اقتصادي با مشاركت نسبي مردم روبه رو شد كه البته در تبيين آن ذكر چند نكته حائز اهميت است،

 اول اين كه دور چهارم انتخابات مصادف با دومين دور رياست جمهوري حضرت آيت الله خامنه اي بود و براي سیاسیون مسلم بود كه ايشان كماكان منتخب ملتي خواهد بود كه در شرايط جنگ و تحريم هاي اقتصادي است و تنش هايي كه پيرامون ادامه جنگ و پذيرش قطعنامه در جامعه جريان دارد ايجاب مي كند كه سكاندار امور كشور تغيير نيابد،به همين دليل آن گونه كه در دوره هاي بعد در زمان دور دوم انتخاب هاشمي و خاتمي ملاحظه مي شود به طور كل انتخابات از مشاركتي پايين تر در مقايسه دور اول هر رئيس جمهور برخوردار شده است.

اما دور پنجم كه همراه با پايان جنگ و ضرورت سازندگي كشور و پس از ارتحال امام خميني(ره) و در اوایل رهبري حضرت آيت الله خامنه اي برگزار مي شود نيز براي مردم مسلم بود كه تنها هاشمي رفسنجاني فردي است كه از عهده اين مهم برمي آيد لذا رقيبي براي وي متصور نبود.

دردور ششم نيز به دليل شرايط پيش گفته در انتخابات دومين دور هر رييس جمهوري افزايشي در ميزان مشاركت ديده نمي شود ،گرچه رأي آقاي هاشمي به علت نخستين رقابت جدي در طول ادوار انتخابات رياست جمهوري به نسبت افت مي كند و رقيب ايشان اقاي توكلي در مقايسه بارقباي ساير ادوار رأي قابل توجهي مي آورد.اما دور هفتم كه از بي نظير ترين مشاركت مردم در طول تاريخ انتخابات تا به حال بوده است با مشاركت بيست ميليوني و درصدي بالغ بر 80 درصد واجدين شرايط نقطه باشكوهي در تاريخ انتخابات بود. در اين دوره شعارها و محورهاي فكري جديدي كه آقاي خاتمي مطرح كرد و وعده هايي كه درمورد تغيير فضاي سياسي و فرهنگي موجود داد، مردم را به سوي اين شعارهاي جديد جذب نمود. اين درحالي بود كه رقيب ايشان وعده حفظ وضع موجود دوره هاشمي با انجام برخي تغييرات را مي داد.

اما در دوره هشتم نيز كه شاهد مشاركت تا 66 درصد بوده ايم انتخابات حضور 10 نامزد رياست جمهوري را تجربه كرد و شايد يكي از عللي كه حضور مردم را در انتخاب هشتم به نسبت انتخاب هفتم شان كمرنگ تر كرده همان تكثر نامزدها و جدي نگرفتن رقابت آنها با آقاي خاتمي در ذهن مردم باشد.

 
         
 

                             
                                                                     طرح : افق مهر
 
بررسي آماري
 

انتخابات در نظام جمهوري اسلامي يكي از مؤلفه هاي اصلي مشاركت همگاني توأم با احساس مسئوليت مردم در اداره كشور خود مي باشد. افتخار نظام جمهوري اسلامي در طول 30 و اندی سال گذشته، تلفيقي از دينداري و مردم سالاري در مدل جمهوري اسلامي است.مردم ايران به طور متوسط در بعد از پيروزي انقلاب اسلامي، به طور متوسط هر سال يك بار در انتخابات شركت كردند.

در همين راستا در آستانه یازدهمین دوره انتخابات رياست جمهوري سعي كرديم در اين مطلب به تحليل آماري هشت دوره انتخابات رياست جمهوري بپردازيم تا ميزان حضور مردم در هر دوره از انتخابات معين شود.

 

دوره اول:

انتخابات رياست جمهوري در تاريخ 5/11/58 در سراسر كشور برگزار گرديد. در اين انتخابات 124 نفر داوطلب شدند كه صلاحيت هيچ يك رد نشد و تمامي اين افراد وارد ميدان رقابت شدند. جمعيت واجد شرايط جهت شركت در اين انتخابات 20857391 نفر بود كه از اين تعداد مجموع آراء شركت كنندگان 14152902 نفر يعني 67.86% از مردم مشاركت نمودند. براساس ماده 5 لايحه قانوني انتخابات اولين رئيس جمهوري ايران مصوب 28/9/58 شوراي انقلاب «وزارت كشور فهرست داوطلبان رياست جمهوري كه حائز شرايط تشخيص داده شد را جهت تأييد صلاحيت به حضور رهبر انقلاب تقديم مي نمايد.» با اين وصف تأييد صلاحيت نامزدهاي انتخابات اوليه رياست جمهوري به عهده حضرت امام خميني (ره) بود و ايشان تمام 124 نفر را تأييد و در نهايت 107 نفر در روز رأي گيري به رقابت پرداختند.

چهره هاي شاخصي كه در اين رقابت شركت نمودند عبارتند از: ابوالحسن بني صدر (وزير دارايي وقت) با 10753752 رأي (75.7%) و دكتر حسن حبيبي (وزير علوم و آموزش عالي وقت) با 852/676 رأي (4.78%)، دكتر كاظم سامي سرپرست جمعيت شيرخورشيد سرخ ايران با 161/90 رأي (0.64%) از چهره هاي شاخص ديگر صادق خلخالي، مسعود رجوي، سيد احمد محسن(استاندار خوزستان) نيز بودند.

اولين رئيس جمهور كشور بني صدر انتخاب گرديد كه پس از عزل وي توسط مجلس و حضرت امام (ره)، در يك سال و شش ماه بعد، دومين انتخابات رياست جمهوري برگزار گرديد.

 

دوره دوم:

انتخابات دومين دوره رياست جمهوري در تاريخ 2/5/60 پس از گذشت يك سال از آغاز جنگ تحميلي برگزار گرديد. براساس قانون مورخ 13/4/60 مصوب مجلس شوراي ملي (اسلامي) تأييد صلاحيت داوطلبان رياست جمهوري به عهده شوراي نگهبان گذاشته شد. در اين دوره 71 نفر داوطلب شدند كه فقط صلاحيت 4 نفر از سوي شوراي نگهبان تأييد گرديد. در اين انتخابات 22439930 نفر واجد شرايط شركت در اين انتخابات بوده اند كه از اين تعداد 14573803 نفر يعني 64.24% مردم شركت كردند.

چهار چهره شاخصي كه در اين رقابت شركت نمودند عبارت بودند از: سيداكبر پرورش(نماينده مجلس) با 339646 رأي(2.67%)، عباس شيباني(پزشك) با 658498 رأي(4.53%)، حبيب الله عسگراولادي مسلمان(نماينده مجلس) با 249457 رأي (1.72%) كه منتخب اين دوره محمدعلي رجايي از ميان 14573803 نفر شركت كننده (64.24%)، تعداد 12770050 رأي (90%) را به دست آورد كه حكم تنفيذ وي توسط رهبر فقيد انقلاب صادر شد. داستان تواضع و خشوع او در مقابل ولايت امر مسلمين و بوسه بر دستان مبارك حضرت امام خميني(ره) در هنگام دريافت حكم رياست جمهوري داستاني ماندگار در تاريخ انقلاب و نظام است.

 

دوره سوم:

پس از شهادت رئيس جمهور شهيد رجايي در هشتم شهريور 60 بلافاصله مقدمات برگزاري انتخابات سومين دوره رياست جمهوري فراهم شد و اين انتخابات در تاريخ 10/7/60 برگزار گرديد. در اين انتخابات 22439930 نفر واجد شرايط شركت بودند كه از اين تعداد 16846715 نفر يعني معادل 74.26% شركت نمودند. در اين دوره 46 نفر داوطلب شدند كه پس از بررسي شوراي نگهبان صلاحيت 4 نفر تأييد شد. اين افراد عبارت بودند از پرورش(نماينده مجلس) با 348294 رأي (2.02%) حضرت آيت الله خامنه اي (نماينده شوراي انقلاب و معاون وزارت دفاع) با 15905987 (95%) رأي زواره اي (معاون وزارت كشور)با 59058 رأي (0.38%) و دكتر غفوري فرد با 80545 رأي (0.48%)

منتخب اين دوره حضرت آيت الله خامنه اي بود كه حكم تنفيذ وي در تاريخ 17/7/60 توسط رهبر فقيد انقلاب صادر شد.

 

 

 

دوره چهارم:

انتخابات چهارمين دوره رياست جمهوري در تاريخ 25/5/64 در سراسر كشور برگزار شد. در اين انتخابات 50 نفر داوطلب شدند كه شوراي نگهبان صلاحيت 3 نفر را تأييد نمود. در اين انتخابات 25133802 نفر واجد شرايط بودند كه از اين تعداد 14238587 نفر معادل 54.78% شركت نمودند. نامزدهاي اين دوره و آراي آنها عبارتند از: حضرت آيت الله خامنه اي با 12205012 رأي (85%) عسگر اولادي مسلمان با 278113 رأي (1.95%) و محمود كاشاني (استاد دانشگاه) 1402953 رأي (9.85%).

 

دوره پنجم:

انتخابات پنجمين دوره رياست جمهوري پس از ارتحال جانگداز رهبر فقيد انقلاب در تاريخ 6/5/68 برگزار شد. اين در حالي بود كه چهارمين رئيس جمهوري عملاً تا 17 مهر آن سال بايد در پست رياست جمهوري انجام وظيفه نمايد. اما به علت ارتحال رهبر فقيد انقلاب در تاريخ 14/4/68 و انتخاب رئيس جمهور وقت به رهبري نظام جمهوري اسلامي، انتخابات روز جمعه ششم مرداد ماه برگزار گرديد و اين دوره يك ماه و نيم زودتر از موعد مقرر آغاز گرديد. در فاصله ارتحال رهبر كبير انقلاب و انتخابات پنجمين دوره رياست جمهوري، امورات مربوط به رئيس جمهوري توسط رهبر جديد انجام مي گرفت. در اين انتخابات 30139598 نفر واجد شرايط شركت بودند كه از اين تعداد 16452677 نفر شركت كردند يعني 54.59% واجدين شرايط.

همچنين در پنجمين دوره، 79 نفر داوطلب شدند و دو نفر ايشان تاييد صلاحيت شدند كه عبارتند از: هاشمي رفسنجاني(رئيس مجلس شوراي اسلامي) با 15550528راي(94%) و شيباني(نماينده مجلس) با 635165 راي (3.86%).

 

دوره ششم:

انتخابات ششمين دوره رياست جمهوري در تاريخ 21/3/72 برگزار گرديد. در اين انتخابات 33156055 نفر واجد شرايط شركت بودند كه از اين تعداد 16796787 نفر معادل 50.66% شركت نمودند. شوراي نگهبان از ميان 128 نفري كه ثبت نام كرده بودند 4 نفر را تأييد نمود كه عبارتند از : دكتر توكلي(سردبير اقتصادي روزنامه رسالت) با 4026879 رأي (23.97%)، جاسبي (رئيس دانشگاه آزاد اسلامي) با 1498084 رأي (8.92%) طاهري (مجري طرح سازمان صنايع دفاع) با 387655 رأي (2.31%) هاشمي رفسنجاني با 10566499 رأي (63%).

 

 

دوره هفتم:

انتخابات هفتمين دوره رياست جمهوري در تاريخ 2/3/76 برگزار گرديد. در اين دوره 36466487 نفر واجد شرايط شركت بودند كه از اين تعداد 29145745 نفر شركت نمودند كه معادل 79.92% بود و در اين انتخابات 238 نفر داوطلب شدند كه از اين تعداد چهار نفر توسط شوراي نگهبان تأييد شدند. حجت الاسلام خاتمي با 20138784 رأي (69%) حجت الاسلام ناطق نوري با 7248317 رأي، محمد ري شهري با 744205 رأي، زواره اي با 772707 رأي. حكم تنفيذ حجت الاسلام خاتمي در 12/5/76 از سوي مقام معظم رهبري صادر شد.

 

دوره هشتم:

انتخابات هشتمين دوره رياست جمهوري در تاريخ 18/3/80 برگزار گرديد. در اين دوره 42170230 نفر واجد شرايط شركت بودند كه از اين تعداد 28155969نفر شركت نمودند كه معادل 67.77% ضريب مشاركت مردم بود. در اين انتخابات از ميان817 داوطلب ثبت نام كننده، تعداد 10 نفر توسط شوراي نگهبان تأييد شدند كه سيد محمد خاتمي بار دوم با 21659053 رأي (77%) و پس از آن دكتر توكلي، شمخاني، غفوري فرد، فلاحيان و جاسبي و... در مراتب بعدي قرار گرفتند. حكم تنفيذ حجت الاسلام خاتمي در تاريخ 11/5/80 توسط مقام معظم رهبري صادر شد.

 

دوره نهم :

نتايج انتخابات دور اول رياست جمهوري دوره نهم نشان مي دهد كه آقاي هاشمي رفسنجاني با 6.16 ميليون نفر معادل 21 درصد آرا نفر اول ، آقاي احمدي نژاد با 5.71 ميليون نفر (19.5درصد ) نفر دوم بوده و پس از ايشان آقاي كروبي با 5.07 ميليون نفر (17.3درصد) ، قاليباف با 4.07ميليون نفر (13.9درصد ) ، معين با 4.05ميليون نفر (13.8درصد) ، لاريجاني با 1.74 ميليون نفر (5.9 درصد) و مهرعليزاده با 1.29 ميليون نفر (4/4 درصد ) به ترتيب در رتبه بعدي قرار گرفتند . تعداد آراي باطله نيز 1.2 ميليون معادل 4.2درصد كل آرا بوده است . پراكندگي آرا و محبوبيت كانديداها در نقاط مختلف كشور از تنوع قابل توجهي برخوردار است . بر اساس نتايج مرحله اول آقايان هاشمي و احمدي نژاد به مرحله دوم راه يافتند. در بين داوطلبين نام برده شده ، بيشترين واريانس (ميزان پراكندگي ) راي استاني به ترتيب آقايان احمدي نژاد ، كروبي و معين اختصاص دارد . راي آقايان هاشمي و قاليباف تقريبا در سطح كشور يكنواخت است اما راي آقايان احمدي نژاد و كروبي داراي پراكندگي بالايي در سطح كشور است .

در مرحله دوم انتخابات، آقاي احمدي نژاد موفق شدند اكثريت آرا را به خود اختصاص دهند و به عنوان نهمين رئيس جمهور كشور برگزيده شود .

 

دوره دهم:

دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران، در روز جمعه ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ برگزار شد.که محمود احمدی‌نژاد با (بیش از۲۴ میلیون رأی) در این انتخابات با اختلاف رأی زیادی نسبت به میرحسین موسوی (بیش از ۱۳ میلیون رأی) به پیروزی رسید.در این دوره، ۴۶٬۱۹۹٬۹۹۷ واجد شرایط رای دادن بودند. ۸۵ درصد واجدین شرایط در رای گیری شرکت کردند.

استان یزد با درصد مشارکت بیش از ۱۰۰ درصد(۶۰۹ هزار و ۸۵۶ رای از ۶۰۹هزار و ۳۴۱ نفر واجدین شرایط رای) بالاترین میزان مشارکت در بین استان‌های کشور را داشت.

 

آمار ثبت نام کنندگان و تایید صلاحیت شدگان در ۱۰ دوره انتخابات ریاست جمهوری

در 10 انتخابات ریاست جمهوری گذشته اگرچه تعداد ثبت نام کنندگان در انتخابات ریاست جمهوری ایران نسبتا شیب صعودی داشته اما نسبت تایید صلاحیت شدگان روندی معکوس پیموده است.

بنابراین گزارش به جز سه دوره اول انتخابات ریاست جمهوری در ایران که سیر ثبت نام کنندگان روندی نزولی داشته، در بقیه ادوار تعداد به مشتاقان حضور در این رقابت سیری صعودی را پیموده و گاهی بیش از دو برابر ثبت نام کنندگان در مراحل پیشین، اعلام نامزدی کرده​اند.تحلیل گران و مفسران سیاسی وقتی به بررسی افزایش تعداد نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری در ایران می​رسند، قانون انتخابات را علت العلل این صعود شتابزده می​دانند. چرا که شرایط نامزدی در این انتخابات کلی و فارغ از جزئیاتی همچون تعیین سن و سواد می​باشد! این در حالی است که برای نامزدی در انتخابات مجلس، هم محدوده سنی و هم محدوده تحصیلی مشخصی مقنن شده است.

نگاهی به قانون انتخابات ریاست جمهوری کنونی نشان می​دهد که به موجب ماده 35 این قانون، انتخاب شوندگان هنگام ثبت نام باید دارای این شرایط «رجال مذهبی ، سیاسی»، «ایرانی الاصل»، «تابعیت کشور جمهوری اسلامی ایران»، «مدیر و مدبر»، «دارای حسن سابقه و امانت و تقوا» و «مؤمن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور» باشند. احراز این شرایط نیز مطابق قانون بر عهده شورای نگهبان است.

افزایش تعداد ثبت نام کنندگان که در دوره نهم از مرز 1000 نفر نیز گذشت، متعاقبا منجر به حذف تعداد زیادی از ثبت نام کنندگان شد که بدون شرایط حداقلی برای حضور در جایگاه ریاست جمهوری بودند.

 

 
جدول زیر نشان می​دهد که در هر یک از ادوار گذشته انتخابات ریاست جمهوری چند نفر ثبت نام کرده و چند نفر تایید صلاحیت شده​اند: