صراط: دیدارهای پراکنده کنفرانس صلح سوریه موسوم به ژنو 2، همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد با امیدواری ناچیز و انفعال معارضین سوری ادامه دارد.
وقتی نمایندگان شورشیان سوری به‌صراحت از «رفتن بشار اسد» سخن می‌گویند و پاسخ می‌شنوند که «شما در حد این اظهارات نیستید» و همچنان در مذاکرات باقی می‌مانند، برداشتی جز انفعال از رفتار آنها نمی‌توان کرد. این انفعال دقیقا از میدان نبرد نشأت می‌گیرد، میدانی که در آن دست برتر با ارتش سوریه است نه با تروریست‌ها.
از سوی دیگر، نمایندگان معارضه از یک نظر دیگر هم در انفعال و ضعف به سر می‌برند. آنها نمایندگان تمام گروه‌های مسلحی نیستند که در سرزمین سوریه در حال نبرد با ارتش سوریه‌اند. تقریبا تنها گروه تروریستی متصل به آنهایی که امروز در ژنو هستند، «ارتش آزاد سوریه» است که از نظر توانایی رزم در درجه‌ای پایین‌تر از گروه‌هایی نظیر النصره و داعش قرار می‌گیرد. داعش، النصره و بسیاری از گروه‌های تکفیری فعال در سوریه شورای مخالفان را به‌رسمیت نمی‌شناسند و لذا الجربا را نماینده خود نمی‌دانند. از این رو، توافق با شورای مخالفان ضمانت اجرایی مشخصی ندارد.
روشن است که دست‌های معارضه در ژنو 2 خالی است و تنها چیزی که برای جبران دست‌های خالی دارند، «صدای بلند» است. عربده‌کشی‌های معارضین و متحدین بین‌المللی و منطقه‌ای آنها در مونترو، ناشی از ناتوانی آنها در پیش‌برد مقاصد تعیین‌شده است.
کیست که نداند، «کارت‌های بازی سیاسی» بر اساس موازنه میدانی تولید می‌شوند؟ گروهی که حتی در صورت توافق بر سر آتش‌بس، قادر به اجرای آن نیست چگونه می‌تواند ادعا کند که از کارت‌های بازی سیاسی برجسته برخوردار است؟ اصولا اگر حمایت برخی طرف‌های بین‌المللی و منطقه‌ای نبود، الجربای دست‌نشانده سعودی و دوستانش حتی در معارضه سوریه جایگاهی نداشتند.
مثالی از ناتوانی آنان که به نمایندگی از سوی معارضه به ژنو رفته‌اند، «نبرد سرنوشت‌ساز حلب» است. در این شهر نیروهایی که در نبرد حاضرند، یک‌سره نیروهای تکفیری هستند. اگر قرار شود در این شهر آتش‌بس برقرار شود و یک کریدور برای ارسال کمک‌های انسان‌دوستانه به مردم حلب باز شود، آیا الجربا می‌تواند چنین مسئولیتی را بر عهده بگیرد یا باید از گروه‌های تکفیری التماس کند که به این طرح تن دهند؟
* اولویت‌های دو طرف در مذاکرات ژنو 2
اولویت‌های معارضه در این مذاکرات، اعلام آتش‌بس، کمک‌های انسان‌دوستانه به مردم، عقب‌نشینی ارتش از شهرها و تشکیل دولت انتقالی است.
در مقابل، دولت سوریه اولویت‌های خود را مبارزه با تروریسم، پذیرش کمک‌رسانی به برخی مناطق تحت نظارت دولت، آتش‌بس در برخی مناطق، تبادل زندانی‌ها و تشکیل دولت وحدت ملی است. همچنین شنیده‌ها حاکی از آن است که دولت آماده است ظرف 3 ماه آینده انتخابات ریاست‌جمهوری را تحت نظارت بین‌المللی برگزار کند و منتظر است ببیند آیا طرف مقابل حاضر است در انتخابات با بشار اسد رقابت کند یا نه؟
بر اساس این شنیده‌ها دولت سوریه اکنون به‌رغم گذشته حاضر شده است که سازمان ملل بر انتخابات ریاست‌جمهوری نظارت کند تا هیچ تردیدی در سلامت آن باقی نماند. اما طرف مقابل اساس انتخاباتی را که در آن بشار اسد مشارکت داشته باشد قبول ندارد؛ و حتی اگر اسد در انتخاباتی آزاد به پیروزی برسد وی را به‌عنوان رئیس‌جمهور نخواهد پذیرفت.
* توافق معارضه با دولت سوریه: دو راهی مرگ
در صورت توافق با دولت سوریه بر سر کمک‌های انسان‌دوستانه یا آتش‌بس، قطعا نمایندگان معارضین مجبور خواهند بود که با نیروهای تکفیری و گروه‌های وابسته به القاعده بر سر اجرای آن تعامل کنند. در این صورت بر سر یک دوراهی قرار می‌گیرند.
دو راهی مزبور چنین است: اگر نتوانند توافق را اجرا کنند، ناکارآمد جلوه می‌کنند و مقبولیتشان در نهادهای بین‌المللی زیر سوال می‌رود و اگر بتوانند، این سوال پیش می‌آید که بین این سیاست‌مداران تحت حمایت غرب و القاعده چه مناسباتی وجود دارد که توانسته‌اند با آنها به توافق برسند؟ شاید احتمال دوم حتی از احتمال اول هم مشروعیت‌زداتر باشد و حتی برای طرف‌های غربی حامی شورای مخالفین دردسر ایجاد کند.
از این رو، دولت سوریه با توافق با شورای مخالفان، قدرت آن را خواهد داشت که آنها را در «دو راهی مرگ» قرار دهد.
* کمک‌های انسان‌دوستانه، تنها نتیجه محتمل ژنو 2
در ژنو 2، تنها موضوع بحثی که احتمالا می‌تواند تا حدودی به نتیجه برسد، ارسال کمک‌های انسان‌دوستانه برای بخش‌هایی از مناطق سوری است که عموما نیز تحت کنترل تروریست‌های تکفیری هستند.
بعید است که معارضین بتوانند در خصوص آتش‌بس حتی در مناطقی خاص به توافق برسند و حتی اگر برسند هم ضمانتی برای اجرای آنها نیست. بنابراین شاید تنها بتوان تصور کرد که به‌خاطر نیاز مردم سوریه، در بخش‌هایی از این کشور بتوان بر سر ایجاد کریدورهای انتقال کمک‌های انسان‌دوستانه توافق کرد.
همچنین دولت سوریه به‌هیچ وجه نباید کنترل این کریدورها را از دست بدهد چون در آینده می‌توانند به مسیر انتقال تسلیحات برای تروریست‌های تکفیری تبدیل شوند.
از ژنو 2 انتظاری بیش از این نباید داشت. ژنو 2 در زمینه سیاسی هیچ تاثیر خاصی نخواهد داشت اما می‌تواند در زمینه‌های انسان‌دوستانه تا حدودی مفید واقع شود.