صراط: مصر این روزها شاهد درگیری و تظاهرات پراکنده طرفداران اخوان المسلمین در
شهرهای مختلف است. همزمان این کشور برای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری
آماده می شود. اعلام نامزدی ژنرال عبدالفتاح السیسی در انتخابات، ابهامات
زیادی را در رابطه با آینده سیاسی این کشور ایجاد کرده است. در گفتگو با
سید جعفر قنادباشی به بررسی ابعاد مختلف صحنه سیاسی مصر پرداخته ایم.
صحنه سیاسی مصر این روزها به واسطه زمزمه های برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، مجدداً در کانون توجه رسانه ها و صاحبنظران قرار گرفته است. تحلیل شما از جریان های فعال سیاسی در شرایط کنونی مصر چیست؟
در شرایط کنونی، در صحنه سیاسی مصر، به طور عمده دو جریان حضور دارند. جریان اول، جریان نظامیان است که به دنبال تثبیت موقعیت خود و احیای نظام حسنی مبارک است. در واقع نظامیان به دنبال انجام اصلاحات سطحی و جزئی و احیای شاکله اصلی نظام مبارک و همچنین تشکیل نظام سیاسی بدون حضور نیروهای اسلام گرا هستند.
در همین زمینه، نظامیان همه پرسی قانون اساسی را برگزار کردند تا به این وسیله مشروعیت قانونی برای خود ایجاد کنند. از سوی دیگر نظامیان تلاش می کنند تا با گرفتن تأیید از سوی علمای الازهر به نوعی مشروعیت دینی خود را نیز تأمین کنند که متأسفانه برخی از عناصر الازهر، که ارتباط چندانی هم با بدنه اصلی دانشگاهی و مذهبی مصر ندارند و ارتباط وثیقی هم با نظام دیکتاتوری مبارک داشتند، نظامیان را تأیید کرده اند.
اما از جهت مقبولیت مردمی، نظامیان با مشکلات جدی مواجه هستند. با توجه به ناتوانی در اداره امور کشور و مرتفع کردن مشکلات عدیده اقتصادی جامعه مصر، نظامیان نه تنها نتوانسته اند مقبولیت مردمی کسب کنند، بلکه نارضایتی های گسترده نسبت به عملکرد نظامیان ایجاد شده است. از طرف دیگر، این ناکارآمدی سبب شده است تا موقعیت اخوان نیز مستحکم تر شود.
نظامیان تلاش می کنند تا با حرکتی شتاب‌زده، نقاط منفی عملکرد خود را در نظر مردم بی اهمیت جلوه دهند و مرحله به مرحله موقعیت خود را در نزد افکار عمومی تقویت کنند. با همین شرایطهم نظامیان وارد در عرصه انتخابات شده اند. نظامیان تصور می کنند که با آغاز رقابت های انتخاباتی، احزاب سکولار خواهند توانست با ایجاد شور انتخاباتی در میان مردم، شرایطی را فراهم کنند که عامه مردم نقاط منفی کارنامه عملکرد نظامیان را فراموش کنند.
جریان دومی که در صحنه سیاسی مصر فعال است، جریان انقلابی است. این جریان مخالف دیکتاتوری، ضد استبدادی، ضد استعماری، ضد ارتجاع و ضد صهیونیستی است و از این جهت، شکاف های عمیقی با جریان اول دارد. این جریان، بر خلاف جریان اول مردمی و خواستار برپایی مردم سالاری دینی است. با زندانی شدن رهبران اخوان، این جریان رادیکال تر شده است.
شما به برخی از تضادهای موجود در میان دو جریان اشاره کردید. منشأ اصلی این تضادها چیست؟
می توان این گونه گفت که نسبت جریان اول با جریان دوم، نسبت ضد انقلاب با انقلابیون است. ضد انقلاب یا همان نظامیان، خواستار ترمیم و احیای نظام دیکتاتوری مبارک هستند ولی انقلابیون به دنبال ایجاد تغییر در ساختار سیاسی سابق مصر هستند. جریان اول، مخالفتی با اسرائیل ندارد و هر حرکتی را بر علیه این رژیم سرکوب می کند و راه های ارتباطی با فلسطین را مسدود کرده اند و گاز را همچنان به اسرائیل می فروشند. این جریان با ارتجاع منطقه همراه است. لذا تضادهای جدی میان این دو جریان وجود دارد و با برگزاری انتخابات نیز این تضادها برطرف نخواهد شد.
در زمان آقای مرسی، به علت مماشاتی که با سران ارتش صورت گرفت، این تضادها خیلی علنی نشد، اما در شرایط کنونی، تضادها میان ارتش و انقلابیون کاملاً آشکار شده است. البته جریان انقلابی، فراتر از اخوان المسلمین است و بسیاری از شخصیت های علمی، سیاسی و دانشگاهی مصر در این جریان حضور دارند. نظامیان به شدت تلاش می کنند که جریان انقلابی نماینده ای در انتخابات ریاست جمهوری نداشته باشد که اگر این اتفاق بیافتد، قطعاً پیروزی آقای سیسی با چالش عمده ای روبرو خواهد شد.
نسبت جریان اخوان المسلمین با جریان انقلابی که شما به آن اشاره کردید، چگونه است؟
به نظر من هسته اصلی این جریان انقلابی را اخوان تشکیل می دهد. نتایج همه پرسی و انتخابات هایی که بد از انقلاب 25 زانویه برگزار شد، نشان داد که جریان اخوان، محبوب ترین جریان در مصر است. زندانی شدن رهبران اخوان نیز بر محبوبیت این جریان افزوده است. در شرایط کنونی مصر، سایر جریان های انقلابی در برخی از موضوعات از جمله مخالفت با نظامیان، مخالفت با سلطه آمریکا و به طور کلی تضادهای موجود میان دو جریان، با اخوان هم عقیده هستند. ممکن است که در آینده میان این گروه های انقلابی اختلاف نظرهایی به وجود بیاید، اما در حال حاضر، هرچه فشارها بر جریان انقلابی بیشتر می شود، اتحاد و ائتلاف محکم تری میان این گروه ها به وجود میاید.
نامزدی آقای السیسی در انتخابات آینده قطعی شده است. حضور یک نظامی بر مسند قدرت در مصر چه پیامدهایی خواهد داشت؟
تصور نظامیان و گروه های طرفدار آنها این است که در انتخابات ریاست جمهوری قطعاً پیروز خواهند شد. به همین دلیل هم فعالیت قابل توجهی روی شخصیت آقای السیسی انجام داده اند. رسانه های خارجی بر روی شخصیت ایشان خیلی کار کردند تا یک چهره مثبتی از وی ارائه دهند.
معرفی آقای سیسی به عنوان منجی مردم مصر در برخی از رسانه های منطقه نیز در همین راستا صورت گرفته است. اما واقعیت این است که جامعه مصر در شرایط کنونی نیاز به فردی دارد که به مسائل مرتبط با توسعه، اقتصاد و جامعه شناسی تسلط داشته باشد. یک نظامی حتی اگر در صحنه سیاسی هم موفق باشد، به این معنا نیست که قطعاً در اداره امور کشور موفق خواهد بود. متأسفانه برخی از رسانه های داخلی مصر و رسانه های منطقه از یک نظامی که هیچ تخصصی هم در اداره امور کشور ندارد، چهره یک منجی ساخته اند.
بر خلاف توافقات قبلی، انتخابات ریاست جمهوری زودتر از موعد انتخابات پارلمانی برگزار خواهد شد. تحلیل شما در این باره چیست؟
نظامیان به دنبال این هستند که با جلو انداختن انتخابات ریاست جمهوری و پیروزی در آن، بتوانند ظرفیت هایی ایجاد کنند که در انتخابات پارلمانی با استفاده از این ظرفیت ها، نیز به پیروزی برسند و موقعیت خود را در هر دو نهاد ریاست جمهوری و پارلمان تثبیت کنند. در حال حاضر نظامیان و طرفداران رژیم مبارک، هیچ امتیازی برای پیروزی در انتخابات پارلمانی ندارند و موقعیت این جریان در سایر شهرهای مصر به هیچ عنوان مناسب نیست. اما اگر در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شوند، نامزدهای مورد حمایت سیسی خواهند توانست با استفاده از حمایت رئیس جمهور، اکثریت پارلمان را نیز از آن خود کنند.
این اقدامت و سیاست های نظامیان تا چه اندازه با موفقیت همراه بوده است؟
البته به نظر من اینگونه اقدامات هیچ تأثیری بر وضعیت نظامیان نخواهد داشت. ما شاهد بودیم که همزمان با برگزاری دادگاه آقای مرسی، مردم و دانشجویان طرفدار اخوان به خیابان ها آمدند و با پلیس درگیر شدند. نظامیان به دنبال نمایش قدرت خود و متهم کردن رهبران اخوان به مسائلی از قبیل همکاری با ایران و حزب الله و ترور شخصیت رهبران اخوان بودند اما حضور مردم نشان داد که اقدامات نظامیان در منحرف کردن افکار عمومی بی نتیجه بوده است. انتخابات آینده ریاست جمهوری هم هیچ تأثیری بر وضعیت نظامیان نخواهد داشت و آنها قادر نخواهند بود که با وارونه نشان دادن واقعیات، نقاط منفی کارنامه خود را از نگاه افکار عمومی پوشیده نگه دارند.