۲۵ فروردين ۱۳۹۳ - ۱۷:۰۴

نظر فیلسوف فرانسوی درباره «حکیم طهران»

چهره ماندگار فلسفه ایران گفت: «گوبینو» فیلسوف فرانسوی طی تحقیقات خود در ایران آقاعلی مدرس زنوزی(حکیم طهران) را حکیم زنده، بیدار و پیرو سنت افلاطونی می‌دانست، حتی اگر شکل اندیشه او مشایی یا اشراقی پیدا شده باشد.
کد خبر : ۱۷۳۵۸۶
صراط: پیش‌همایش حکیم آقاعلی مدرس زنوزی (حکیم طهران) پیش از ظهر امروز 25 فروردین با حضور کریم مجتهدی، چهره ماندگار فلسفه ایران و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، منوچهر صدوقی سها، سید عبدالله انوار، طوبی کرمانی و جمعی دیگر از اساتید و مسئولان دانشکده الهیات دانشگاه تهران در تالار اندیشه این دانشگاه برگزار شد.

در ابتدای این مراسم، کریم مجتهدی با بیان اینکه به عنوان یک دانشجو صحبت می‌کند و تأکید دارد که از تشریفات بیزار است، توضیح داد: من تاکنون بیش از 50 سال فلسفه غرب تدریس کردم و حتی تا 37 ساعت در هفته! امروز با صراحت می‌گویم سی سال با تأخیر این مباحث را مطرح می‌کنم، بنابراین این تأخیر را بر من ببخشید.

وی در ادامه افزود: آقا علی مدرس زنوزی یک شخصیت علمی بزرگ در ایران و به لحاظ عاطفی بسیاری قوی بود، وی اولین برخورد را حدود یکصد و اندی سال پیش با «گوبینو»، فیلسوف نژادپرست فرانسوی داشته است و دوره حساس تاریخی را برای ما می‌سازد، این مسئله باید برای همه ما که علاقه‌مند ایران هستیم مهم باشد و مباحث بدون تعارف و بسیار علنی مطرح شود.

مجتهدی درباره بخشی از سبقه گوبینو که زمانی سفیر غرب بوده و برخورد او با مدرس زنوزی توضیح داد:  گوبینو در قرن نوزدهم میلادی زیسته و بیش از 5 سال دو مرتبه به ایران آمده و اینجا زندگی کرده است این شخص پیش از آمدن به ایران نویسنده سرشناسی بود ولی کتاب مهمش «رساله در منشأ عدم تساوی نژادها» است پیش از آمدن او به ایران جریان کِریمه که این روزها هم مطرح است، طرح شده بود، فرانسوی‌ها تلاش داشتند یک شخص مهم را به ایران بفرستند و در این راستا اقدام انجام دهند.

وی با بیان اینکه کتاب گوبینو درباره تمایز نژادها جنجال برانگیز بود و در تاریخ اروپا این آلمان‌ها بودند که از آن استفاده کردند و در لغتنامه‌ها نیز لفظ گوبینیسم ایجاد شد، افزود: سؤال اساسی این است که گوبینو چرا به ایران آمد؟ برای او ایران مصداقی از یک کشور تنی و کهنسال فرهنگی بود او تلاش داشت این فرهنگ غنی و به لحاظ عوامل نژادی متفاوت را تبیین کند، گوبینو فلسفه تاریخش بر این اصل استوار است که «تاریخ محل تقابل نژادهاست» بنابراین با به ایران آمدنش تلاش داشت تا مردم و تاریخ ایران را خوب بشناسد حال شاید غرض و مرض هم داشته باشد ولی بهرحال شخص کنجکاوی است.

* لازم نیست تابع کانت و دکارت باشیم ولی لازم است متفکر باشیم

چهره ماندگار فلسفه ایران در ادامه افزود: سفرنامه‌های گوبینو بسیار خواندنی است وی خوب می‌داند که در ایران فلسفه حرف اول را می‌زند، اینجا یک پرانتز بازکنم و بگویم که ما اگر بگوییم «فلسفه به چه درد ما می‌خورد» یک ننگ است! ما اگر فیزیک و شیمی را بخوانیم ولی فلسفه را خیر، ضرر کرده‌ایم. بنابراین لازم نیست که ما تابع ارسطو یا دکارت و کانت باشیم ولی لازم است که یک متفکر باشیم فلسفه این یک جمله است: «سخن هرچه باشد به ژرفا ببین»، درغیر این صورت انسان سطحی هستیم چرا که تعمق و تفکر اجازه فلسفیدن را به ما می‌دهند و این آسان نیست بلکه شهامت می‌خواهد. اینهایی که فکر می‌کنند ولی به جایی نمی‌رسند بازهم کار بزرگی کرده‌اند خود این امر نعمت خداوند است چرا که خدا به کسانی که دوستشان دارد قدرت فکر کردن را داده است.

وی با تأکید بر اینکه گوبینو با تمام حکما و دانشمندان آن زمان تماس داشته و تلاش کرده با آنها آشنا شود، اظهار داشت: وی گذشته فلسفه ما را از فارابی و ابن سینا می‌خواند ،مدارس قدیم ایران را حکمی می‌داند و معتقد است ملت ایران فقیر هستند اما بر آتشفشان فرهنگی زندگی می‌کنند، پس گوبینو با قدرت فکری به میدان آمده او از ملا علی زنوزی بسیار تعریف کرده و حتی چهره او را جز به جز ترسیم می‌کند و سنت حکمای ما را افلاطونی می‌داند و در یادداشت‌هایش به این امر تأکید دارد.

مجتهدی اظهار داشت: گوبینو در یادداشت‌هایش نوشته که حکیم زنوزی در حال نوشتن یک دوره تاریخ فلسفه اسلام است درحالی که اینطور نبوده، ایشان کتاب تاریخ فلسفه ننوشته بلکه فهرست علمای بزرگ را از دوره صفوی نگاشته است، این فهرست در کتاب گوبینو به زبان فرانسوی دیده می‌شود. در نهایت برخورد این دو فیلسوف و استقبال گوبینو از یک فیلسوف به تمام معنا در ایران و انعکاس چهره او در کتابش فوق‌العاده به لحاظ سندیت مهم است.

وی با تأکید بر اینکه از سوی دیگر از برخی نوشته‌ها و آثار متوجه می‌شویم که اجزایی از علم جدید هم در آثار زنوزی دیده می‌شود، توضیح داد:‌این امر در مباحث بدیع‌الملک میرزا موجود است البته یکی دیگر از فلاسفه پس از او بهتر به سؤالات بدیع‌الملک پاسخ داده است.

مجتهدی در پایان اظهار داشت: در پایان آرزو می‌کنم ـ البته آرزو بر پیران هم عیب نیست ـ علاقه واقعی به سنت‌های حکمی ایران اسلامی را در خود افزایش دهند و حتی وقتی نماز می‌خوانید از خدا این علاقه را درخواست کنید و از یادگیری هم نهراسید.

منبع: فارس