صراط: حمید میرزاده رئیس دانشگاه آزاد در نامه‌ای به اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، اعضای هیات موسس و هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی و اعضای مجلس شورای اسلامی، دلایل افزایش شهریه این دانشگاه را تشریح کرد و گفت: براساس مستندات موجود افزایش 15 درصدی در کل شهریه که توسط این دانشگاه صورت پذیرفته است نه فقط نسبت به افزایش 25درصدی وزارت علوم بیشتر نیست، بلکه در اغلب رشته مقاطع میزان شهریه کمتر خواهد بود.
در متن نامه میرزاده آمده است:
«احتراماً، پیرو مباحث مطروحه در رابطه با افزایش 15 درصد شهریه در دانشگاه آزاد اسلامی و نیز موضوع افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری تخصصی در جهت تنویر ذهن و پاسخ به منتقدان این موضوع، مراتب به شرح ذیل به استحضار می‌رسد.
1ـ در درجه اول اشاره به این موضوع ضروری است که مطابق اساسنامه دانشگاه آزاد اسلامی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، تصمیمات راجع به افزایش شهریه دانشگاه آزاد اسلامی براساس تصویب هیأت امنای دانشگاه صورت می‌پذیرد که وزرای علوم، تحقیقات و فناوری و نیز بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به عنوان اعضای اصلی در آن عضویت و حضور دارند.
حضور اعضای مذکور نشان از اثرگذاری وزارت‌خانه‌های متولی حوزه آموزش عالی در تصمیمات کلان دانشگاه آزاد اسلامی است.
مستحضرید که تصمیمات اتخاذشده با در نظر گرفتن صرفه و صلاح توأمان دانشگاه و نیز مصالح و منافع دانشجویان، اساتید و کارکنان و پس از بررسی‌های کارشناسی و بحث و تبادل نظر و در چارچوب مقررات ناظر به دانشگاه اتخاذ می‌شود.
2ـ تنها منبع تأمین هزینه‌های دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان بزرگترین نهاد متولی آموزش عالی غیردولتی و غیروابسته به بودجه دولتی، که سهم قابل توجه آن در توسعه آموزش و پژوهش کشور و کاهش تصدی‌گری دولت در این عرصه غیرقابل انکار است، شهریه است. به شرحی که در ذیل می‌آید مجموع میزان افزایش شهریه مصوب هیأت امنای دانشگاه کمتر از میزان افزایشی است که براساس بخشنامه‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سطح سایر دانشگاههای شهریه‌ای صورت پذیرفته است.
افزایش شهریه دانشگاه آزاد اسلامی حداقلی و به میزان 15 درصد و پس از 3 سال افزایش بسیار اندک و پایین‌تر از میزان تورم صورت پذیرفته است.
این امر در حالی است که براساس شاخص‌های موجود نرخ تورم سالیانه در کشور خصوصاً در سنوات اخیر قابل توجه و بر عملکرد همه نهادها و بنگاه‌ها و دستگاه‌ها اثرگذار بوده است و چنانچه برابر روند و قاعده هر ساله به میزان متعارف افزایش می‌یافت امروز دانشگاه 171 واحد زیان‌ده نداشت.
گفتنی است عدم افزایش شهریه دانشگاه در سال 1392 باعث شد که طرح‌های عمرانی دانشگاه در اقصی نقاط کشور متوقف و هزاران میلیارد ضرر و زیان (حداقل 7500 میلیارد ریال) برای راه‌اندازی مجدد طرح‌ها و قریب 11000 میلیارد ریال کسری بودجه به دانشگاه وارد و دانشگاه ناچار شد از منابع بانکی تسهیلات اخذ کرده و متعاقباً نسبت به پرداخت سود بانکی آن اقدام کند.
3ـ برای مزید استحضار، برای ورودی‌های جدید دانشگاه به استناد بخشنامه شماره 2/22/31098 مورخ 27 اردیبهشت سال 93 دفتر گسترش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری«افزایش شهریه تا میزان 25 درصد نسبت به شهریه سال گذشته در تمام مقاطع تحصیلی دوره‌های نوبت دوم، مؤسسات غیردولتی ـ غیرانتفاعی و مؤسسات غیردولتی ـ غیرانتفاعی الکترونیکی و دانشگاههای دولتی مجری دوره‌های الکترونیکی به استثنای مقطع دکتری است» (پیوست 1) که دانشگاه آزاد اسلامی باوجود این بخشنامه تنها 15 درصد شهریه دانشجویان ورودی‌های جدید را در رشته‌های غیرپزشکی افزایش داده است.
در خصوص دانشجویان سالهای قبل نیز براساس بخشنامه شماره 2/22/81854 13 مرداد سال 93 افزایش 25 درصدی شهریه متغیر برای تمام مقاطع تا مقطع کارشناسی ارشد اعلام شده است (پیوست 2) که با یک تخمین سریع مشاهده می‌شود افزایش 15 درصد در کل شهریه که توسط دانشگاه آزاد اسلامی صورت پذیرفته است نه تنها نسبت به افزایش 25 درصدی وزارت علوم بیشتر نیست بلکه در اغلب رشته مقاطع میزان شهریه کمتر خواهد بود.
جدول زیر مقایسه بین دو نوع افزایش در برخی از گروه‌های آموزشی در مقاطع مختلف است.
به راستی این همه فضاسازی رسانه‌ای برای چیست؟ در ایران قریب به 2600 دانشگاه وجود دارد که غالباً شهریه خود را تا سقف 25 درصد افزایش داده‌اند. آیا عده‌ای با غوغاسالاری و جوسازی آن هم فقط برعلیه دانشگاه آزاد اسلامی در آستانه سال تحصیلی جدید اهداف دیگری را دنبال نمی‌کنند؟
سؤال این است وقتی مسئولان محلی و اغلب نمایندگان مجلس شورای اسلامی خواستار توسعه کمّی و کیفی واحدها و مراکز دانشگاه آزاد اسلامی و ایجاد رشته محل‌های جدید هستند و تنها ممر امور آموزشی و پژوهشی و توسعه‌ای دانشگاه شهریه دریافتی است و از بودجه دولت هم وجهی دریافت نمی‌کند چه راه‌حلی برای اجرای خواسته‌های مذکور و تداوم خدمات آموزشی، علمی و پژوهشی دانشگاهی را دارد که بالغ بر چهل درصد بار آموزش عالی و سی درصد پژوهشی کشور را برعهده دارد و باید تسهیلات آموزشی برای نزدیک 1/7 میلیون نفر دانشجو را به گستردگی سراسر ایران فراهم سازد.»
* موضوع افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری تخصصی
« همچنین در رابطه با افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری تخصصی در دانشگاه آزاد اسلامی نیز به استحضار می‌رساند:
1ـ مطابق سوابق موجود در سال 92 از تعداد 336 رشته محل مصوب مقطع دکترای تخصصی تعداد 9171 نفر پذیرفته شده است که از این تعداد، 6978 نفر ثبت‌نام کرده‌اند.
2ـ با عنایت به توافقنامه‌های مورخ سوم تیرماه سال 93 و 17 شهریورماه سال 93 دانشگاه آزاد اسلامی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از تجمیع 41 واحد و پردیس علوم و تحقیقات با واحدهای دانشگاهی و مصوبات جدید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال 93 در تعداد 1256 رشته محل مصوب دکترای تخصصی ظرفیت پذیرش دانشجو به 12هزار نفر افزایش یافته است که بر این اساس تنها 1/7 برابر نسبت به سال گذشته افزایش داشته است و افزایش چند برابری صحت ندارد. ضمن اینکه افت ثبت‌نام در دانشگاه آزاد اسلامی در سالهای گذشته حداقل 30 درصد نسبت به پذیرش اعلام شده بوده است.
3ـ با بررسی تعداد دانشجوی ثبت‌نامی در هر رشته محل در مقطع دکترای تخصصی مشخص می‌شود تعداد پذیرش دانشجو در هر رشته محل از 21 نفر در سال 92 به 10 نفر در سال 93 کاهش یافته است. به این ترتیب برخلاف برخی اظهارات، این اقدام باعث افزایش هزینه‌های آموزشی دانشگاه بدلیل کاهش تعداد دانشجو در هر کلاس شده که تنها مزیت این اقدام افزایش کیفیت آموزشی است.
به عبارت دیگر با توزیع دانشجویان و تمرکززدایی با استفاده از توان علمی در واحدهای سراسر کشور کیفیت آموزشی افزایش و درآمد دانشگاه در هر رشته محل مقطع دکترای تخصصی کاهش می‌یابد.
4ـ افزایش پذیرش دانشجو در این طرح حاصل توزیع کلی رشته‌های دکتری تخصصی در سراسر کشور براساس هم‌افزایی توانایی‌های علمی واحدهای دانشگاهی و جذب 6000 عضو هیأت علمی جدید با مرتبه استادیاری و رسیدن به بیش از 18هزار عضو هیأت علمی تمام‌وقت استادیار و بالاتر و 7000 بورسیه دکترای تخصصی تا پایان سال 93 است.
5 ـ تجمیع واحدها و شعب علوم و تحقیقات و ساماندهی رشته محل‌های دکترای تخصصی در راستای پاسخ به تقاضای فراوان مردم و مسئولان و رویکرد توسعه عدالت آموزشی، بومی‌گزینی و فراهم آوردن امکان ادامه تحصیل متقاضیان در داخل کشور و دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز 1404 نظام مقدس اسلامی و تحقق سهم 20 درصدی تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌ها مطابق اهداف برنامه پنجم توسعه کشور است ضمن اینکه مکرراً مقام معظم رهبری بر توسعه علمی و توسعه تحصیلات تکمیلی تأکید فرموده‌اند.
در خاتمه ضمن تأکید بر این نکته که مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی فارغ از جریان‌سازی‌های سیاسی و انتقادات غیرمنصفانه، آمادگی پذیرش نقدهای سازنده و کارشناسی را داشته و در این میان تعامل سازنده با نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی را که بنا به فرمایش جاودانه رهبر کبیر انقلاب در رأس امور قرار دارد همواره سرلوحه دستور کار خود قرار داده است.
در متن نامه میرزاده آمده است:
«احتراماً، پیرو مباحث مطروحه در رابطه با افزایش 15 درصد شهریه در دانشگاه آزاد اسلامی و نیز موضوع افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری تخصصی در جهت تنویر ذهن و پاسخ به منتقدان این موضوع، مراتب به شرح ذیل به استحضار می‌رسد.
1ـ در درجه اول اشاره به این موضوع ضروری است که مطابق اساسنامه دانشگاه آزاد اسلامی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، تصمیمات راجع به افزایش شهریه دانشگاه آزاد اسلامی براساس تصویب هیأت امنای دانشگاه صورت می‌پذیرد که وزرای علوم، تحقیقات و فناوری و نیز بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به عنوان اعضای اصلی در آن عضویت و حضور دارند.
حضور اعضای مذکور نشان از اثرگذاری وزارت‌خانه‌های متولی حوزه آموزش عالی در تصمیمات کلان دانشگاه آزاد اسلامی است.
مستحضرید که تصمیمات اتخاذشده با در نظر گرفتن صرفه و صلاح توأمان دانشگاه و نیز مصالح و منافع دانشجویان، اساتید و کارکنان و پس از بررسی‌های کارشناسی و بحث و تبادل نظر و در چارچوب مقررات ناظر به دانشگاه اتخاذ می‌شود.
2ـ تنها منبع تأمین هزینه‌های دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان بزرگترین نهاد متولی آموزش عالی غیردولتی و غیروابسته به بودجه دولتی، که سهم قابل توجه آن در توسعه آموزش و پژوهش کشور و کاهش تصدی‌گری دولت در این عرصه غیرقابل انکار است، شهریه است. به شرحی که در ذیل می‌آید مجموع میزان افزایش شهریه مصوب هیأت امنای دانشگاه کمتر از میزان افزایشی است که براساس بخشنامه‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سطح سایر دانشگاههای شهریه‌ای صورت پذیرفته است.
افزایش شهریه دانشگاه آزاد اسلامی حداقلی و به میزان 15 درصد و پس از 3 سال افزایش بسیار اندک و پایین‌تر از میزان تورم صورت پذیرفته است.
این امر در حالی است که براساس شاخص‌های موجود نرخ تورم سالیانه در کشور خصوصاً در سنوات اخیر قابل توجه و بر عملکرد همه نهادها و بنگاه‌ها و دستگاه‌ها اثرگذار بوده است و چنانچه برابر روند و قاعده هر ساله به میزان متعارف افزایش می‌یافت امروز دانشگاه 171 واحد زیان‌ده نداشت.
گفتنی است عدم افزایش شهریه دانشگاه در سال 1392 باعث شد که طرح‌های عمرانی دانشگاه در اقصی نقاط کشور متوقف و هزاران میلیارد ضرر و زیان (حداقل 7500 میلیارد ریال) برای راه‌اندازی مجدد طرح‌ها و قریب 11000 میلیارد ریال کسری بودجه به دانشگاه وارد و دانشگاه ناچار شد از منابع بانکی تسهیلات اخذ کرده و متعاقباً نسبت به پرداخت سود بانکی آن اقدام کند.
3ـ برای مزید استحضار، برای ورودی‌های جدید دانشگاه به استناد بخشنامه شماره 2/22/31098 مورخ 27 اردیبهشت سال 93 دفتر گسترش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری«افزایش شهریه تا میزان 25 درصد نسبت به شهریه سال گذشته در تمام مقاطع تحصیلی دوره‌های نوبت دوم، مؤسسات غیردولتی ـ غیرانتفاعی و مؤسسات غیردولتی ـ غیرانتفاعی الکترونیکی و دانشگاههای دولتی مجری دوره‌های الکترونیکی به استثنای مقطع دکتری است» (پیوست 1) که دانشگاه آزاد اسلامی باوجود این بخشنامه تنها 15 درصد شهریه دانشجویان ورودی‌های جدید را در رشته‌های غیرپزشکی افزایش داده است.
در خصوص دانشجویان سالهای قبل نیز براساس بخشنامه شماره 2/22/81854 13 مرداد سال 93 افزایش 25 درصدی شهریه متغیر برای تمام مقاطع تا مقطع کارشناسی ارشد اعلام شده است (پیوست 2) که با یک تخمین سریع مشاهده می‌شود افزایش 15 درصد در کل شهریه که توسط دانشگاه آزاد اسلامی صورت پذیرفته است نه تنها نسبت به افزایش 25 درصدی وزارت علوم بیشتر نیست بلکه در اغلب رشته مقاطع میزان شهریه کمتر خواهد بود.
جدول زیر مقایسه بین دو نوع افزایش در برخی از گروه‌های آموزشی در مقاطع مختلف است.
به راستی این همه فضاسازی رسانه‌ای برای چیست؟ در ایران قریب به 2600 دانشگاه وجود دارد که غالباً شهریه خود را تا سقف 25 درصد افزایش داده‌اند. آیا عده‌ای با غوغاسالاری و جوسازی آن هم فقط برعلیه دانشگاه آزاد اسلامی در آستانه سال تحصیلی جدید اهداف دیگری را دنبال نمی‌کنند؟
سؤال این است وقتی مسئولان محلی و اغلب نمایندگان مجلس شورای اسلامی خواستار توسعه کمّی و کیفی واحدها و مراکز دانشگاه آزاد اسلامی و ایجاد رشته محل‌های جدید هستند و تنها ممر امور آموزشی و پژوهشی و توسعه‌ای دانشگاه شهریه دریافتی است و از بودجه دولت هم وجهی دریافت نمی‌کند چه راه‌حلی برای اجرای خواسته‌های مذکور و تداوم خدمات آموزشی، علمی و پژوهشی دانشگاهی را دارد که بالغ بر چهل درصد بار آموزش عالی و سی درصد پژوهشی کشور را برعهده دارد و باید تسهیلات آموزشی برای نزدیک 1/7 میلیون نفر دانشجو را به گستردگی سراسر ایران فراهم سازد.»
* موضوع افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری تخصصی
« همچنین در رابطه با افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی دکتری تخصصی در دانشگاه آزاد اسلامی نیز به استحضار می‌رساند:
1ـ مطابق سوابق موجود در سال 92 از تعداد 336 رشته محل مصوب مقطع دکترای تخصصی تعداد 9171 نفر پذیرفته شده است که از این تعداد، 6978 نفر ثبت‌نام کرده‌اند.
2ـ با عنایت به توافقنامه‌های مورخ سوم تیرماه سال 93 و 17 شهریورماه سال 93 دانشگاه آزاد اسلامی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از تجمیع 41 واحد و پردیس علوم و تحقیقات با واحدهای دانشگاهی و مصوبات جدید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال 93 در تعداد 1256 رشته محل مصوب دکترای تخصصی ظرفیت پذیرش دانشجو به 12هزار نفر افزایش یافته است که بر این اساس تنها 1/7 برابر نسبت به سال گذشته افزایش داشته است و افزایش چند برابری صحت ندارد. ضمن اینکه افت ثبت‌نام در دانشگاه آزاد اسلامی در سالهای گذشته حداقل 30 درصد نسبت به پذیرش اعلام شده بوده است.
3ـ با بررسی تعداد دانشجوی ثبت‌نامی در هر رشته محل در مقطع دکترای تخصصی مشخص می‌شود تعداد پذیرش دانشجو در هر رشته محل از 21 نفر در سال 92 به 10 نفر در سال 93 کاهش یافته است. به این ترتیب برخلاف برخی اظهارات، این اقدام باعث افزایش هزینه‌های آموزشی دانشگاه بدلیل کاهش تعداد دانشجو در هر کلاس شده که تنها مزیت این اقدام افزایش کیفیت آموزشی است.
به عبارت دیگر با توزیع دانشجویان و تمرکززدایی با استفاده از توان علمی در واحدهای سراسر کشور کیفیت آموزشی افزایش و درآمد دانشگاه در هر رشته محل مقطع دکترای تخصصی کاهش می‌یابد.
4ـ افزایش پذیرش دانشجو در این طرح حاصل توزیع کلی رشته‌های دکتری تخصصی در سراسر کشور براساس هم‌افزایی توانایی‌های علمی واحدهای دانشگاهی و جذب 6000 عضو هیأت علمی جدید با مرتبه استادیاری و رسیدن به بیش از 18هزار عضو هیأت علمی تمام‌وقت استادیار و بالاتر و 7000 بورسیه دکترای تخصصی تا پایان سال 93 است.
5 ـ تجمیع واحدها و شعب علوم و تحقیقات و ساماندهی رشته محل‌های دکترای تخصصی در راستای پاسخ به تقاضای فراوان مردم و مسئولان و رویکرد توسعه عدالت آموزشی، بومی‌گزینی و فراهم آوردن امکان ادامه تحصیل متقاضیان در داخل کشور و دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز 1404 نظام مقدس اسلامی و تحقق سهم 20 درصدی تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌ها مطابق اهداف برنامه پنجم توسعه کشور است ضمن اینکه مکرراً مقام معظم رهبری بر توسعه علمی و توسعه تحصیلات تکمیلی تأکید فرموده‌اند.
در خاتمه ضمن تأکید بر این نکته که مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی فارغ از جریان‌سازی‌های سیاسی و انتقادات غیرمنصفانه، آمادگی پذیرش نقدهای سازنده و کارشناسی را داشته و در این میان تعامل سازنده با نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی را که بنا به فرمایش جاودانه رهبر کبیر انقلاب در رأس امور قرار دارد همواره سرلوحه دستور کار خود قرار داده است.