صراط: در حالی وزیر نفت در اولین نشست خبری خود عنوان کرد «داریم زیر فشار پرداخت یارانه له می‌شویم و روزانه ۱۲۵ میلیارد تومان یارانه پرداخت کرده‌ایم» که آمار نهادهای رسمی ارقام وزیر را تایید نمی‌کند، علاوه بر این، اظهارنظر جدید بعضی معاونان وزیر نفت نیز ۱۲ هزار میلیارد تومان با ارقام او تفاوت دارد.
بیژن زنگنه وزیر نفت در اولین نشست خبری خود که 20 ماه پس از تصدی مسئولیت برگزاری شد، گفت: « داریم زیر فشار پرداخت یارانه له می‌شویم. در سال گذشته روزانه 125 میلیارد تومان بابت یارانه پرداخت کردیم و این یارانه تمامی ندارد. شرکت نفت اکنون به همه عالم بدهکار است و برای اولین بار در سال گذشته بعد از ظهر 28 اسفند‌ماه حقوق پرداخت کردیم. آن‌هم مجبور شدیم برای این‌کار با سختی از بانک مرکزی برای پرداخت حقوق‌ها پول قرض کنیم»
تیتر یک بسیاری از روزنامه‌های روز بعد این بود:«زنگنه: له شدیم»
موضعگیری بیژن نامدار زنگنه البته جدید نبود و او بارها گفته است که یارانه نقدی از «جیب» نفت پرداخت می‌شود و با پرداخت آن نفت «فقیر» شده است.
*یارانه نقدی پول چه کسی است؟
وزیر نفت و معاونان او معتقدند یارانه نقدی از جیب وزارت نفت پرداخت می‌شود،اما این اعتقاد چه میزان به حقیقت نزدیک است؟
در این باره یک واقعیت بدیهی وجود دارد. محل اصلی تامین یارانه نقدی منابع حاصل از افزایش قیمت حامل‌های انرژی اعم از برق، گاز، بنزین، گازوئیل، نفت سفید و امثال آن است. جلیل سالاری قائم‌مقام سابق معاون وزیر نفت در امور پالایش در این باره گفته است:« در یک ساله اول پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها مجموع سهم فروش هر لیتر بنزین معمولی 100 تومان، 400 تومان و 700 تومان، 96 درصد و مجموع سهم فروش بنزین سوپر 150 و 500 تومان و 800 تومان، چهار درصد به ترتیب با میانگین قیمت 405 تومان و 479 تومان به فروش رسید.
طی این مدت متوسط قیمت هر لیتر بنزین فوب خلیج فارس 776 تومان بود. در این میان دو نکته قابل توجه است؛ ابتدا اینکه بر اساس قانون مابه‌التفاوت قیمت فروش قبل از هدفمند کردن یارانه‌ها 100 تومان با قیمت بعد از هدفمند کردن یارانه ها 408 تومان ( 308 تومان ) باید به خزانه واریز شود که محل بازپرداخت آن در قانون مشخص شده است.»
وی تاکید کرده است که وزارت نفت از ابتدا هم سهمی در یارانه‌ها نداشت که حالا پرداخت آن «له کننده» باشد.
به عبارت صریح‌تر وزارت نفت همانند دوره قبل از تغییر قیمت حامل‌های انرژی هیچ سهمی در مابه‌التفاوت ناشی از افزایش قیمت این حامل‌ها نداشته است و واریز این مابه‌التفاوت هیچ بار اضافه‌ای بر دوش نفت نمی‌گذارد.
اما از یک نکته مهم نباید غفلت کرد:«کسری منابع هدفمندی یارانه‌ها و یارانه نقدی»
*کسری هدفمندی یارانه‌ها چقدر است؟
از روز اول اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها یک نکته بدیهی مورد اشاره قرار می‌گرفت: «منابع حاصل از افزایش قیمت حامل‌های انرژی برای پرداخت یارانه نقدی کافی نیست»، به عبارت دیگر اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها با کسری منابع مواجه است اما میزان این کسری چه قدر است و از کجا تامین می‌شود؟
مرکز پژوهش‌های مجلس با انتشار گزارشی ریز کسری بودجه اجرای هدفمندی یارانه‌ها را این‌چنین بر‌می‌شمرد:« دولت برای پرداخت یارانه نقدی در سال ١٣٩٢ از محل افزایش قیمت حامل های انرژی حدود ١١٥ هزار میلیارد ریال کسری داشته است ولی با توجه به مجوزهای موجود در قانون بودجه 1392 برای استفاده از منابع مربوط به یارانه نان، برق و سایر کالاها و خدمات مندرج درقانون بودجه (حدود 112 هزار میلیارد ریال) به عنوان منابع سازمان هدفمندی، این کسری نهایتاً به حدود 3 هزار میلیارد ریال کاهش یافته است.»
بنا به اذعان مدیران دولتی از جمله مدیران نفتی این کسری در سال 93 کاهش یافته است،کما اینکه در سال 93 علاوه بر افزایش 20 درصدی قیمت گاز، با دو ابلاغ معاون اول رئیس‌جمهور سهمی کمتر از قبل از درآمدهای گاز به حساب هدفمندی یارانه‌ها واریز شده و سهم بیشتری نصیب شرکت ملی گاز می‌شود.
جداول زیر محل تامین بودجه سازمان هدفمندی یارانه‌ها را بر اساس قوانین بودجه و منابع حاصل از افزایش قیمت حامل‌های انرژی نشان می‌دهد. این جداول با وضوح بیشتری اینجا قابل مشاهده هستند.
بر اساس آنچه جدول بالا نشان می‌دهد به نظر نمی‌رسد محل تامین کسری هدفمندی یارانه‌ها وزارت نفت باشد.
محمدرضا فرزین دبیر سابق ستاد هدفمندی یارانه‌ها نیز اشاره کرده است که است«11 هزار میلیارد تومان از منابع هدفمندی یارانه‌ها از بودجه خود دولت پرداخت می‌شود»
اما ارقامی که یک مدیر نفتی به تازگی به آن اشاره کرده است، آمار‌های وزیر نفت در نشست خبری اخیر را زیر سوال برده و آنچه مرکز پژوهش‌های مجلس و فرزین می‌گویند را تایید می‌کند.
*تناقض 12 هزار میلیارد تومانی نفتی‌ها درباره پرداخت یارانه
وزیر نفت از پرداخت روزانه 125 میلیارد تومان برای یارانه‌ها خبر داده است. پرداخت روزانه 125 میلیارد تومان برای یارانه نقدی یعنی پرداخت سالانه 45 هزار و 600 میلیارد تومان. از ابتدای اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها با احتساب همه حذف و اضافه‌ها به طور متوسط سالانه نزدیک به 42 هزار میلیارد تومان یارانه نقدی به مردم پرداخت شده است و این یعنی وزارت نفت در سال گذشته نه تنها به تنهایی همه اعتبار مورد نیاز برای پرداخت یارانه نقدی را تقبل کرده است بلکه نزدیک به 2 هزار و 600 میلیارد تومان از یارانه بقیه بخش‌ها را نیز پرداخته است.
اما نکته مهم‌تر اظهارات مدیرانی است که ناخواسته مهر باطلی بر این ادعای وزیر و هیاهوی رسانه‌ای آن زدند. بر اساس آنچه روابط عمومی وزارت نفت گزارش داده است، منصور معظمی معاون برنامه‌ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزارت نفت با انتقاد شدید از پرداخت حجم عظیم یارانه ها از سوی وزارت نفت گفته است:« وزارت نفت پارسال ٣٣ هزار میلیارد و ٧٠٠ میلیون تومان یارانه پرداخت کرده است که سهم شرکت پالایش و پخش ٢٤ هزار و ٣٠٠ میلیارد تومان و سهم شرکت ملی گاز ایران ٩ هزار و ٤٠٠ میلیارد تومان بوده است.»
حمیدرضا عراقی مدیرعامل شرکت ملی گاز در مصاحبه دیگری این ارقام را در بخش گاز تایید کرده است:« شرکت ملی گاز ایران، ماهانه نزدیک به ٨٠٠ میلیارد تومان از منابع دریافتی خود را به سازمان هدفمندی یارانه ها واریز می کند.»
این ارقام از یک سو با آمار 45 هزار و 600 میلیارد تومانی وزیر نفت نزدیک به 12 هزار میلیارد تومان اختلاف دارد. و از سوی دیگر با آمار مرکز پژوهش‌های مجلس و آنچه فرزین گفته است مطابقت دارد.
*انگیزه بزرگنمایی پرداخت یارانه‌ها چیست؟
تمایل وزارت نفت به نپرداختن یارانه به قدری شدید است که معاون برنامه‌ریزی این وزارتخانه حتی به عدم تصمیم‌گیری جدی دولت برای حذف یارانه دهک‌های پر درآمد نیز انتقاد کرده است.
این یک واقعیت است که وزارت نفت برای پیشبرد برنامه‌های خود به خصوص درباره توسعه میادین به منابع مالی قابل توجهی نیاز دارد. اما واقعیت دیگری نیز در کنار آن وجود دارد که عبارت است از روش‌های جدید و متنوع تامین مالی که وزارت نفت از بعضی از آنها استفاده کرده و بعضی دیگر را نیز نادیده گرفته است. استفاده از منابع صندوق توسعه ملی، سپرده‌گذاری بانک مرکزی، بند «ق» تبصره 2 قانون بودجه که منابع عظیمی برای نفت فراهم می‌کند، انرژی فاند بانک‌ها و استفاده از منابع مردم در قالب انتشار انواع اوراق بهادار از جمله این روش‌ها هستند که البته هیچ کدام به سادگی و سهل‌الوصولی قطع کردن پرداخت یارانه نیستند.
بعضی تحلیلگران دلایل سیاسی از جمله بحرانی نشان دادن شرایط کشور و لزوم تن دادن به هر توافقی برای خروج از بحران یا حمله به اقدامات دولت قبل و بعضی دیگر دلایل اقتصادی از جمله دسترسی به منابعی که تا کنون در اختیار نفت نبوده است را دلیل اغراق و بزرگنمایی وزارت نفت درباره پرداخت یارانه‌ها می‌دانند.
اما نیت‌خوانی و انگیزه‌یابی در برابر اعداد و ارقام رنگ می‌بازند و اعداد و ارقام می‌گویند وزارت نفت چیزی بیش از منابع حاصل از افزایش قیمت حامل‌های انرژی را برای پرداخت یارانه اختصاص نداده است.
گزارش از علی فروزنده
بیژن زنگنه وزیر نفت در اولین نشست خبری خود که 20 ماه پس از تصدی مسئولیت برگزاری شد، گفت: « داریم زیر فشار پرداخت یارانه له می‌شویم. در سال گذشته روزانه 125 میلیارد تومان بابت یارانه پرداخت کردیم و این یارانه تمامی ندارد. شرکت نفت اکنون به همه عالم بدهکار است و برای اولین بار در سال گذشته بعد از ظهر 28 اسفند‌ماه حقوق پرداخت کردیم. آن‌هم مجبور شدیم برای این‌کار با سختی از بانک مرکزی برای پرداخت حقوق‌ها پول قرض کنیم»
تیتر یک بسیاری از روزنامه‌های روز بعد این بود:«زنگنه: له شدیم»
موضعگیری بیژن نامدار زنگنه البته جدید نبود و او بارها گفته است که یارانه نقدی از «جیب» نفت پرداخت می‌شود و با پرداخت آن نفت «فقیر» شده است.
*یارانه نقدی پول چه کسی است؟
وزیر نفت و معاونان او معتقدند یارانه نقدی از جیب وزارت نفت پرداخت می‌شود،اما این اعتقاد چه میزان به حقیقت نزدیک است؟
در این باره یک واقعیت بدیهی وجود دارد. محل اصلی تامین یارانه نقدی منابع حاصل از افزایش قیمت حامل‌های انرژی اعم از برق، گاز، بنزین، گازوئیل، نفت سفید و امثال آن است. جلیل سالاری قائم‌مقام سابق معاون وزیر نفت در امور پالایش در این باره گفته است:« در یک ساله اول پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها مجموع سهم فروش هر لیتر بنزین معمولی 100 تومان، 400 تومان و 700 تومان، 96 درصد و مجموع سهم فروش بنزین سوپر 150 و 500 تومان و 800 تومان، چهار درصد به ترتیب با میانگین قیمت 405 تومان و 479 تومان به فروش رسید.
طی این مدت متوسط قیمت هر لیتر بنزین فوب خلیج فارس 776 تومان بود. در این میان دو نکته قابل توجه است؛ ابتدا اینکه بر اساس قانون مابه‌التفاوت قیمت فروش قبل از هدفمند کردن یارانه‌ها 100 تومان با قیمت بعد از هدفمند کردن یارانه ها 408 تومان ( 308 تومان ) باید به خزانه واریز شود که محل بازپرداخت آن در قانون مشخص شده است.»
وی تاکید کرده است که وزارت نفت از ابتدا هم سهمی در یارانه‌ها نداشت که حالا پرداخت آن «له کننده» باشد.
به عبارت صریح‌تر وزارت نفت همانند دوره قبل از تغییر قیمت حامل‌های انرژی هیچ سهمی در مابه‌التفاوت ناشی از افزایش قیمت این حامل‌ها نداشته است و واریز این مابه‌التفاوت هیچ بار اضافه‌ای بر دوش نفت نمی‌گذارد.
اما از یک نکته مهم نباید غفلت کرد:«کسری منابع هدفمندی یارانه‌ها و یارانه نقدی»
*کسری هدفمندی یارانه‌ها چقدر است؟
از روز اول اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها یک نکته بدیهی مورد اشاره قرار می‌گرفت: «منابع حاصل از افزایش قیمت حامل‌های انرژی برای پرداخت یارانه نقدی کافی نیست»، به عبارت دیگر اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها با کسری منابع مواجه است اما میزان این کسری چه قدر است و از کجا تامین می‌شود؟
مرکز پژوهش‌های مجلس با انتشار گزارشی ریز کسری بودجه اجرای هدفمندی یارانه‌ها را این‌چنین بر‌می‌شمرد:« دولت برای پرداخت یارانه نقدی در سال ١٣٩٢ از محل افزایش قیمت حامل های انرژی حدود ١١٥ هزار میلیارد ریال کسری داشته است ولی با توجه به مجوزهای موجود در قانون بودجه 1392 برای استفاده از منابع مربوط به یارانه نان، برق و سایر کالاها و خدمات مندرج درقانون بودجه (حدود 112 هزار میلیارد ریال) به عنوان منابع سازمان هدفمندی، این کسری نهایتاً به حدود 3 هزار میلیارد ریال کاهش یافته است.»
بنا به اذعان مدیران دولتی از جمله مدیران نفتی این کسری در سال 93 کاهش یافته است،کما اینکه در سال 93 علاوه بر افزایش 20 درصدی قیمت گاز، با دو ابلاغ معاون اول رئیس‌جمهور سهمی کمتر از قبل از درآمدهای گاز به حساب هدفمندی یارانه‌ها واریز شده و سهم بیشتری نصیب شرکت ملی گاز می‌شود.
جداول زیر محل تامین بودجه سازمان هدفمندی یارانه‌ها را بر اساس قوانین بودجه و منابع حاصل از افزایش قیمت حامل‌های انرژی نشان می‌دهد. این جداول با وضوح بیشتری اینجا قابل مشاهده هستند.
بر اساس آنچه جدول بالا نشان می‌دهد به نظر نمی‌رسد محل تامین کسری هدفمندی یارانه‌ها وزارت نفت باشد.
محمدرضا فرزین دبیر سابق ستاد هدفمندی یارانه‌ها نیز اشاره کرده است که است«11 هزار میلیارد تومان از منابع هدفمندی یارانه‌ها از بودجه خود دولت پرداخت می‌شود»
اما ارقامی که یک مدیر نفتی به تازگی به آن اشاره کرده است، آمار‌های وزیر نفت در نشست خبری اخیر را زیر سوال برده و آنچه مرکز پژوهش‌های مجلس و فرزین می‌گویند را تایید می‌کند.
*تناقض 12 هزار میلیارد تومانی نفتی‌ها درباره پرداخت یارانه
وزیر نفت از پرداخت روزانه 125 میلیارد تومان برای یارانه‌ها خبر داده است. پرداخت روزانه 125 میلیارد تومان برای یارانه نقدی یعنی پرداخت سالانه 45 هزار و 600 میلیارد تومان. از ابتدای اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها با احتساب همه حذف و اضافه‌ها به طور متوسط سالانه نزدیک به 42 هزار میلیارد تومان یارانه نقدی به مردم پرداخت شده است و این یعنی وزارت نفت در سال گذشته نه تنها به تنهایی همه اعتبار مورد نیاز برای پرداخت یارانه نقدی را تقبل کرده است بلکه نزدیک به 2 هزار و 600 میلیارد تومان از یارانه بقیه بخش‌ها را نیز پرداخته است.
اما نکته مهم‌تر اظهارات مدیرانی است که ناخواسته مهر باطلی بر این ادعای وزیر و هیاهوی رسانه‌ای آن زدند. بر اساس آنچه روابط عمومی وزارت نفت گزارش داده است، منصور معظمی معاون برنامه‌ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزارت نفت با انتقاد شدید از پرداخت حجم عظیم یارانه ها از سوی وزارت نفت گفته است:« وزارت نفت پارسال ٣٣ هزار میلیارد و ٧٠٠ میلیون تومان یارانه پرداخت کرده است که سهم شرکت پالایش و پخش ٢٤ هزار و ٣٠٠ میلیارد تومان و سهم شرکت ملی گاز ایران ٩ هزار و ٤٠٠ میلیارد تومان بوده است.»
حمیدرضا عراقی مدیرعامل شرکت ملی گاز در مصاحبه دیگری این ارقام را در بخش گاز تایید کرده است:« شرکت ملی گاز ایران، ماهانه نزدیک به ٨٠٠ میلیارد تومان از منابع دریافتی خود را به سازمان هدفمندی یارانه ها واریز می کند.»
این ارقام از یک سو با آمار 45 هزار و 600 میلیارد تومانی وزیر نفت نزدیک به 12 هزار میلیارد تومان اختلاف دارد. و از سوی دیگر با آمار مرکز پژوهش‌های مجلس و آنچه فرزین گفته است مطابقت دارد.
*انگیزه بزرگنمایی پرداخت یارانه‌ها چیست؟
تمایل وزارت نفت به نپرداختن یارانه به قدری شدید است که معاون برنامه‌ریزی این وزارتخانه حتی به عدم تصمیم‌گیری جدی دولت برای حذف یارانه دهک‌های پر درآمد نیز انتقاد کرده است.
این یک واقعیت است که وزارت نفت برای پیشبرد برنامه‌های خود به خصوص درباره توسعه میادین به منابع مالی قابل توجهی نیاز دارد. اما واقعیت دیگری نیز در کنار آن وجود دارد که عبارت است از روش‌های جدید و متنوع تامین مالی که وزارت نفت از بعضی از آنها استفاده کرده و بعضی دیگر را نیز نادیده گرفته است. استفاده از منابع صندوق توسعه ملی، سپرده‌گذاری بانک مرکزی، بند «ق» تبصره 2 قانون بودجه که منابع عظیمی برای نفت فراهم می‌کند، انرژی فاند بانک‌ها و استفاده از منابع مردم در قالب انتشار انواع اوراق بهادار از جمله این روش‌ها هستند که البته هیچ کدام به سادگی و سهل‌الوصولی قطع کردن پرداخت یارانه نیستند.
بعضی تحلیلگران دلایل سیاسی از جمله بحرانی نشان دادن شرایط کشور و لزوم تن دادن به هر توافقی برای خروج از بحران یا حمله به اقدامات دولت قبل و بعضی دیگر دلایل اقتصادی از جمله دسترسی به منابعی که تا کنون در اختیار نفت نبوده است را دلیل اغراق و بزرگنمایی وزارت نفت درباره پرداخت یارانه‌ها می‌دانند.
اما نیت‌خوانی و انگیزه‌یابی در برابر اعداد و ارقام رنگ می‌بازند و اعداد و ارقام می‌گویند وزارت نفت چیزی بیش از منابع حاصل از افزایش قیمت حامل‌های انرژی را برای پرداخت یارانه اختصاص نداده است.
گزارش از علی فروزنده