خیزش ها در خاورمیانه از حادثه ای شروع شد که واکنش ها به آن می توانست بسیار معمولی باشد. خودکشی جوانی در تونس جرقه ای شد که نائره شعله های قیام های خونین را در تمامی جهان عرب مشتعل کرد و به دلیل شرایط حاکم بر جهان عرب این حادثه نه تنها به سادگی سپری نشد بلکه آغازگر نقطه عطفی در تاریخ جهان عرب، اسلام و بلکه جامعه جهانی شد.
این روزها خیزشها در خاورمیانه یکی از محوری ترین مسائل مهم در رسانه های جهان است که روزانه درباره آنها نقد و تحلیلهای مختلفی از ابعاد گوناگون ارائه می شود. بحرین و خیزش مردمی در این کشور یکی از مهمترین این تحولات است و تلاش قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای برای تاثیرگذاری در این قیام مردمی به "خاص" بودن آن افزوده است.
"حسین امیرعبداللهیان" سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در بحرین و مدیر کل خلیج فارس و خاورمیانه وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در گفتگو با خبرنگار "مهر" بر آورد و تحلیل خود از تحولات بحرین و مشخصه ها و ویژگی های این قیام را اینگونه عنوان کرد: تحولات بحرین در واقع مدلی است از تحولات کل خاورمیانه، مردم بحرین مطالباتی دارند که به روش کاملاً دموکراتیک و مسالمت آمیز خواسته های خود را مطرح کرده اند، اما فرق و تفاوت بارز مجموعه تحولات بحرین با خاورمیانه این است که خواسته های مردم بحرین بسیار روشن و شاید حداقلی است یعنی وجه مشترک مطالبات مردم برخورداری از حقوق شهروندی و هر بحرینی یک رای است.
امیر عبداللهیان در ادامه به دیگر مشخصه های قیام مردم بحرین اشاره کرد و گفت: البته به موازات این تحولات برخی از گروهها و افراد شعارهایی را در راستای اصلاحات اساسی و یا تغییر رژیم در آن کشور سر داده اند، اما نکته مهم این است کسانی که به دنبال تغییر رژیم در بحرین هستند از روش های کاملاً متعارف و دموکراتیک و مسالمت آمیز استفاده کردند و هیچ گونه خشونتی از سوی معترضین اعمال نشد.
مدیرکل خلیج فارس و خاورمیانه وزارت خارجه ایران به وجه تمایز دیگر این قیام اشاره کرد و افزود: وجه تمایز دیگر تحولات بحرین این است که در این کشور مطالبات مردم توسط نیروهای خارجی مورد سرکوب قرار گرفت شاید بتوان عنوان کرد که بحرین به نوعی در قالب سپر جزیره به اشغال نظامی نیروهای خارجی درآمد و مردم در مقابل نیروهای نظامی قرار گرفتند. در بخشی از توافقنامه همکاری های امنیتی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به نیروهای سپر جزیره اشاره می شود، چنانچه یکی از این کشورها مورد تهاجم قرار بگیرد دیگر کشورها به کمک آن بیایند اما در مورد بحرین ما شاهد تهاجم خارجی نبودیم اما با این حال شاهد حضور نظامی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در بحرین هستیم.
وی در ادامه در پاسخ به اینکه آیا قیام بحرین همان ادامه قیام های عربی خاورمیانه و شمال آفریقاست یا این حرکت ماهیت فرقه ای- مذهبی و متعلق به شیعیان است؟ گفت: آنچه در مصر و تونس اتفاق افتاد در کل خاورمیانه تاثیر گذاشت و ما تاکنون شاهد تاثیر آن در بحرین هستیم. نیروهای مردمی اعم از شیعه و برخی جریانات اهل سنت در بحرین که مطالبات مشروعی را دنبال می کردند از این جریان استفاده کرده و مطالبات خود را به طور گسترده مطرح کردند. موضوع بحرین؛ "بحرینی- بحرینی" است نه موضوع "شیعه- سنی" و طایفه ای و فرقه ای. در واقع ورود نظامیان خارجی موضوع بحرینی - بحرینی را به یک موضوع "شیعه- سنی" و "بحرینی- سعودی" تبدیل کرد و ما معتقدیم این وضعیت شرایط بحرین را پیچیده کرده است.
این دیپلمات ایرانی در ادامه خاطر نشان کرد: ما معتقدیم ورود نیروهای نظامی سعودی استقلال و حاکمیت بحرین را خدشه دار کرد و شکاف بین مردم و حاکمیت را افزایش داد و در عین حال کمکی هم به امنیت منطقه نکرد، بلکه باعث تشدید ناامنی های داخلی در بحرین و تاثیرات نامطلوبش در منطقه شد و این در حالی است که ایران از ابتدای بحران همواره بر استقلال و حاکمیت بحرین تاکید کرده و به آن احترام می گذارد و خواستار توجه جدی به مطالبات مردم این کشور است. به نظر ما تبدیل مسئله بحرین به یک موضوع منطقه ای شرایط را در این کشور دشوارتر می کند.
سفیر سابق ایران در بحرین همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا لشگر کشی سعودی ها به بحرین اقدامی مستقل از سوی ریاض بود یا چراغ سبز واشنگتن پس از سفر وزیر دفاع این کشور به بحرین چنین حرکتی را موجب شد گفت: شواهد و قرائنی که در اختیار تحلیلگران موضوع خاورمیانه است نوعی هماهنگی بین آمریکا و عربستان را در این رابطه تائید می کند. شاید بتوان گفت آمریکایی ها به نوعی با چراغ سبزشان باعث تخریب چهره عربستان در این بخش از منطقه شده اند. آمریکا با بحرین از سال 2004 دارای پیمان استراتژیک است و این کشور دارای یکی از پایگاههای نظامی در بحرین است.
وی افزود: در این رابطه آمریکا، عربستان را با مردم بحرین درگیر و چهره این کشور را در افکار عمومی مردم بحرین خدشه دار کرد. البته عربستان با توجه به سیاستی که در قبال تحولات منطقه دنبال می کند و برای تامین منافع خود نسبت به آنچه که در بحرین و یمن و کشورهای عربی می گذرد مسائل را با حساسیت دنبال می کند و تلاش می کند با استفاده از ابزارهای مختلف منافع خود را تامین کند اما ما معتقدیم ورود نظامیان سعودی به بحرین به نوعی اعتبار و جایگاه عربستان را خدشه دار کرده ضمن اینکه استقلال و حاکمیت بحرین را زیر سئوال برده با این حال شاهد آن هستیم که مردم بحرین در فضای به شدت امنیتی مطالبات خود را به شکل مسالمت آمیز پیگیری کرده و می کنند.
گفتگوهای ملی در بحرین و چشم انداز تاثیرگذاری آن یکی دیگر از پرسش های خبرنگار مهر از مدیر کل خاورمیانه و خلیج فارس بود. وی در این باره گفت: ورود طرفین به گفتگوها هر چند اقدامی دیرهنگام از سوی حکومت است، اما یک گام مثبت ارزیابی می شود. این گفتگوها در صورتی می توانند موفق باشند که همزمان با آن اقداماتی اعتماد آفرین در قبال مردم انجام می شد البته ما شاهد اقداماتی در این رابطه هستیم اما با این حال می بینیم سرکوب ها، دستگیری ها و اخراج کارمندان ادامه دارد و مهمتر از همه حضور نیروهای خارجی است که عامل ایجاد بحران شدند. در بحرین این نیروها کماکان حضور دارند و اقدام می کنند پس گفتگوها در حالی شروع شده که اقدامات اعتماد آفرین موثر صورت نگرفته است.
مدیرکل خلیج فارس و خاورمیانه وزارت خارجه کشورمان خاطرنشان کرد: ما امید داریم این گفتگوها چشم انداز روشنی داشته باشد و نکته دیگر اینکه مکانیسمی که در مذاکرات طراحی شده شرایط موفقیت گفتگوها را با دشواری هایی مواجه کرده است به عنوان نمونه در مکانیسم و ساختار گفتگوها افرادی وجود دارند که اظهار می دارند نماینده واقعی 62 درصد جامعه بحرین اند و یا افراد مستقل در این گفتگوها شرکت کردند یعنی توازن لازم بین طرف های گفتگو وجود ندارد. قرار بود گفتگوها در سطح مناسب و توسط ولیعهد انجام شود و دارای ضمانت اجرایی باشد اما در این مرحله این موضوع مغفول مانده است. البته گفتگوها فرصتی را برای طرح مطالبات یک "شبه لوئی جرگه" بوجود آورده و تا الان خروجی که از مطالبات داریم شامل این موارد است:
1) تشکیل دولت منتخب و پاسخگو
2) تشکیل مجلس ملی بر اساس اینکه هر بحرینی یک رای داشته باشد
3) توجه به ثروت های ملی و درخواست های مردم.
البته در بحرین طی دهه گذشته اصلاحات سیاسی توسط پادشاه شروع شده که این اصلاحات ناتمام ماند و در دهه های اخیر به کلی متوقف شد. این اصلاحات قبل از قیام آغاز شده بود. ورود نیروهای خارجی نیز اعتماد مردم را به روند اصلاحات به شدت خدشه دار کرد ما معتقدیم چنانچه گفتگوها با مکانیسمی مناسب و مورد قبول مردم در بحرین دنبال شود همزمان دستگیری ها و سرکوب ها متوقف شود و نیروهای خارجی خاک این کشور را ترک کنند می توان راه برون رفت مناسبی را در بحرین مشاهده کرد.