صراط: داعش در حوزه مالی، سیاست اصلی خود را مبتنی بر استقلال و خودکفایی و عدم وابستگی به منابع خارجی قرار داده است؛ بنا به ارزیابی‌های مختلف دارایی گروه داعش از حدود یک تا چهار میلیارد دلار تخمین‌زده می‌شود.
محققان گروه تروریستی
داعش را به عنوان ثروتمندترین تشکیلات تروریستی تاریخ معاصر معرفی می کنند؛
چرا که این گروه توانسته منابع مالی را از طرق متنوع و گوناگون تهیه کند و
همین عامل موجب شده که قدرت مانور فراوانی داشته باشد. منابع مالی این
گروه عمدتا از طریق غارت بانک ها و سازمان ها، قاچاق، گروگان گیری، فروش
آثار باستانی، کمک های مالی از کشورهای حاشیه خلیج فارس، فروش زنان، جزیه و
... تامین می شود.
نکته مهم این است که داعش در حوزه مالی، سیاست اصلی خود را مبتنی بر
استقلال و خودکفایی و عدم وابستگی به منابع خارجی قرار داده است. بنا به
ارزیابی های مختلف دارایی گروه داعش از حدود یک تا چهار میلیارد دلار تخمین
زده می شود.
از سویی یکی از راهبردهای مهمی که برای شکست و حداقل محدود کردن داعش عنوان
شده قطع و از بین بردن کانال های مالی آن است و از آن جا که قاچاق نفت از
مناطق تحت اشغال داعش در سوریه و عراق به عنوان یکی از منابع اصلی تحصیل
درآمد این گروه عنوان شده، تاکید نیز بر از بین بردن این منابع است. به
همین دلیل است که اخیراً کشورهای مختلفی مانند سوریه، روسیه و امریکا صحبت
از هدف قرار دادن تانکرهای نفتی داعش کرده اند.
تخمین ها حاکی از آن است که داعش روزانه حدود 30 هزار بشکه نفت در سوریه و
در عراق روزانه حدود 10 تا 20 هزار بشکه استخراج می کند که از میادین اطراف
موصل است. ماه گذشته، دیوید کوهن، معاون وزارت خزانه داری آمریکا اعلام
کرد که درآمد روزانه داعش از فروش نفت خام، بیش از یک میلیون دلار است این
در حالی است که به گفته منابع محلی این رقم بیش از یک و نیم میلیون دلار
است.
به همین دلیل است که محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران اواسط آبان در نشست
مطبوعاتی با دیدیه ریندرس، همتای بلژیکی با تاکید بر این که تروریست‌ها
نباید به منابع مالی دسترسی داشته باشند و نفت بفروشند، گفت: «باید یک نفر
پاسخ دهد که آنها چگونه نفت می‌فروشند؟ کدام کشور از آنها نفت می‌خرد و
کدام بانک‌ها درآمدهای نفتی این گروه‌های خطرناک را نگهداری می‌کنند و به
آنها اجازه استفاده می‌دهند؟ این‌ها سوالات مهمی است».
این در حالی است که در حال حاضر بر سر این که چه کشورهایی نفت سوریه و عراق
را در مناطق تحت کنترل داعش خریداری می‌کنند صحبت های ضد و نقیض می شود.
به گفته دولت سوریه، ترکیه از نفت ارزان‌قیمت داعش از منابع نفتی در عراق
استخراج می‌کند و نیز از آثار باستانی به‌غارت‌رفته به‌دست داعش در بخش‌های
باستانی سوریه و عراق، بهره‌مند می‌شود.
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه نیز در اجلاس گروه 20 که در آنتالیا
برگزار شد نسبت به فروش نفت داعش در بازار سیاه هشدار داد. پوتین همچنین در
کنفرانس خبری مشترک با فرانسوا اولاند همتای فرانسوی خود گفته بود که گروه
تروریستی داعش مقادیر زیادی از نفت سوریه را به ترکیه می‌فرستد. بعد از
سقوط جنگنده روسیه، پوتین به صورت واضح تری به بیان این که ترکیه کشور اصلی
در قاچاق نفت داعش است پرداخت.
همچنین موفق الربیعی، مشاور سابق امنیت ملی عراق، در یادداشتی در صفحه
فیسبوک خود به چهار مورد از حمایت‌های ترکیه از داعش پرداخت. الربیعی کمک
به فروش نفت در رأس این لیست قرار دارد. الربیعی می‌نویسد: اول و مهمتر از
همه، کمک ترک‌ها به شبه‌نظامی‌ها برای فروش نفت عراق و سوریه به ازای
بشکه‌ای 20 دلار، تقریبا نصف ارزش بازار این مواد است.
اما اردوغان در سخنرانی که اخیراً به طور مستقیم از شبکه الجزیره پخش شد
گفت که منابع دریافت سوخت ما کاملا مشخص است و در ادامه مدعی شد« داعش نفت
را استخراج می‌کند و به بشار اسد می‌فروشد. از اسد بپرسید که نفتش را از
کجا می‌گیرد و حتی پولش را از کجا می‌آورد. معلوم است پولش را از کجا
می‌آورد؟ حامیان اسد نمی‌توانند اقدامات خود را مقابل تاریخ توجیه کنند».
در همین راستا جان کری، وزیر خارجه آمریکا که در کنفرانس خبری مشترکی با
سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه فرانسه پس از کنفرانس بین‌المللی وین درباره
بحران سوریه سخن می‌گفت تاکید کرد: «میان اسد و داعش هماهنگی وجود دارد
به‌گونه‌ای که از آنها در مقابل ارائه اسلحه و پول، نفت می‌خرد.» این
سخنان کری البته با واکنش لاوروف روبرو شد و گفت که سخنان وزیر امور خارجه
آمریکا او را «نگران» می‌کند. لاوروف افزود که خبرها درباره خرید نفت داعش
توسط اسد «شایعه» است.
اما وزارت خزانه داری امریکا هفته قبل مدعی شد ده شخص و نهاد را به علت
حمایت از بشار اسد رئیس جمهور سوریه تحت تحریم قرار داده است و فهرست جدید
تحریمها شامل افرادی می شود که به دولت سوریه برای خرید نفت از گروه داعش
کمک می کنند. آمریکا اعلام کرد دارایی های چهار فرد و شش نهاد از جمله یک
بانک روسی را به علت ارائه چنین حمایت هایی توقیف خواهد کرد و امریکایی ها
را از هرگونه معامله ای با آنها منع خواهد نمود.
متهم ردیف اول
همان طور که گفته شد بازیگران منطقه ای و بین المللی بحران سوریه هر کدام
تلاش دارند تا دیگری را به عنوان عامل و تسهیل گر در فروش نفت داعش معرفی
کنند.
اما نظریه و روایت غالب این است که ترکیه این امکان را برای داعش فراهم
آورده که به منظور سقوط بشار اسد، تقویت گردد و به همین دلیل « بزرگراه
جهاد»ی میان جنوب ترکیه و شمال سوریه نه تنها شاهد عبور تروریست های خارجی
بلکه همچنین تجارت های غیرقانونی که منابع مالی داعش را تغذیه می کنند، بر
این امر دلالت دارد.
این در حالی است که گفته می شود قبل از این نیز عمدتاً نفت استخراج شده از
چاه‌های اربیل عراق به ترکیه منتقل می‌شد و پس از آن به بازارهای جهانی راه
پیدا می کرد. به عقیده برخی به همین دلیل بود که ترکیه نتوانست از حملات
روسیه به تاسیسات نفتی تحت کنترل این گروه چشم پوشی کند و با سرنگونی
جنگنده روسی در پی انتقام گیری بود.
سال قبل نیز جو بایدن در جمع دانشجویان دانشگاه هاروارد بزرگترین مسئله
آمریکا را متحدان آن خواند. وی انگشت اتهام خود را به سوی ترک‌ها و کشورهای
عرب منطقه دراز کرده و آنها را مسئول مستقیم شکل‌گیری و رشد داعش در منطقه
معرفی کرد. سخنانی که جنجال های فراوانی ایجاد کرد و در نهایت بایدن نیر
مجبور به عقب نشینی و معذرت خواهی شد.
اخیراً نیز انستیتوی مطالعات حقوق بشر دانشگاه کلمبیا در نیویورک، گزارشی
منتشر کرد که بر اساس آن ترکیه علاوه بر داد و ستد، نقل و انتقال تجهیزات
نظامی، کمک های پزشکی و پشتیبانی لجستیکی با گروه داعش، یکی از خریداران
عمده نفت خام استخراج شده از مراکز نفتی تحت کنترل این گروه است.
فایننشال تایمز نیز در گزارشی درباره نحوه خرید و فروش نفت در مناطق تحت
کنترل داعش نوشته، منطقه کزلداغ در جنوب ترکیه که هم مرز با سوریه است، یکی
از گلوگاه های انتقال نفت خام از خاک سوریه به ترکیه بشمار می آید.
همچنین از پانزده ماه گذشته، جریانات مخالف حزب حاکم ترکیه چه در داخل و چه
در خارج از این کشور، اسنادی را مبنی بر همکاری ترکیه با داعش منتشر کرده
اند؛ اتهامی که مقامات سیاسی ترکیه همواره آن را رد کرده اند. به تازگی یک
خبرگزاری روسی، با انتشار خبر دیدار بلال اردوغان پسر ارشد رییس جمهور
ترکیه، با فرمانده نظامی داعش در منطقه حمص و بخش کردنشین در شمال سوریه،
از همکاری وی در نقل و انتقالات نفت خام از خاک سوریه به ترکیه خبر داد.