صراط: کشورهای اروپایی مدعی احترام به حقوق پناهندگان، در خصوص عدم پذیرفتن افشاگر برنامه‌های جاسوسی ایالات متحده آمریکا با یکدیگر رقابت می کنند. انتشار اخبار مربوط به اعطای پناهندگی سیاسی به اسنودون از سوی کشور ونزوئلا یکی از بهترین اخبار برای کشورهای اروپایی بوده است! این کشورها بر سر نخواستن اسنودن با یکدیگر رقابتی نزدیک داشتند. نتیجه این رقابت ناامیدی اسنودن در خصوص دریافت پناهندگی سیاسی از اروپا بود. به راستی چه اتفاقی در کشورهای اروپایی افتاده است؟ چرا کشورهایی مانند نروژ، لهستان، فنلاند، فرانسه، آلمان و ... با پناهندگی اسنودن در خاک خود مخالفت کرده‌اند؟ به عبارت بهتر، اسنودن چه خط قرمزی را زیر پا گذاشته که با برخورد سلبی و منفی کشورهای اروپایی مواجه شده است؟
قهرمانی که محکوم شد
واقعیت امر این است که "ادوارد اسنودن "قاعدتا بایداز سوی کشورهای اروپایی به عنوان یک قهرمان مورد استقبال قرار گیرد. او پرده از جاسوسی ایالات متحده آمریکا در کشورهای اروپایی برداشته و حتی در مواردی جزئیات مربوط به این جاسوسی را تشریح کرده است. اسنودن به جاسوسی سایبری آمریکا در اروپا اشاره ای مستقیم کرده و از فعالیتهای مستمر سازمانهای جاسوسی ایالات متحده در کشورهای هم پیمان غربی واشنگتن پرده برداشته است. با این وجود افشاگری های اسنودن به کام افرادی مانند آنگلا مرکل خوش نیامده است! اسنودن در افشاگریهای خود خطوط قرمز امنیتی غرب را در هم شکسته و عملا تصویر امنیتی ایده آل گرایانه ساخته و پرداخته شده به دست آمریکا و اروپا را در هم شکسته است. در حال حاضر شهروندان غربی به خوبی معنای آزادی گردش اطلاعات را در کشورهایشان می‌دانند! اطلاعاتی که اکثر آنها قبل از رد و بدل شدن میان شهروندان عادی، در میان سرویسهای اطلاعاتی آمریکا و اروپا دست به دست و حتی ذخیره می شود. اطلاعاتی که هر یک از آنها می تواند حکم یک سند قضایی بالقوه علیه شهروندان اروپایی را داشته باشد. اسنودن از دید شهروندان کشورهای اروپایی یک قهرمان است زیرا افکار عمومی غرب را متوجه یک بازی امنیتی خطرناک و پنهان کرده است. با این وجود از دید افرادی مانند مرکل و حتی اولاند، اسنودن یک قهرمان نیست! صدر اعظم آلمان اسنودن را یک مزاحم و مهره نامطلوب امنیتی می داند. اسنودن اخیرا اظهارات قابل تاملی در خصوص جاسوسی های مشترک آلمان و آمریکا بر زبان رانده است. در صورت ادامه این افشا گریها مرکل به عنوان شریک جاسوسی کاخ سفید از سوی ملتهای اروپایی طرد می شود.
اسنودن صرفا از جاسوسی ایالات متحده آمریکا در اروپا پرده برنداشته است. او فاش کرده است که چگونه دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی اروپا در بسیاری از عملیاتهای جاسوسی در خاک خود دستان آمریکا را باز گذاشته‌اند. افشاگری های اسنودن نقطه آشکار ساز "ذبح امنیت" در غرب است. پس از افشاگری های اسنودن دیگر هر یک از شهروندان کشورهای اروپایی سایه سنگین سازمانهای جاسوسی و اطلاعاتی آمریکا را در اتاق کامپیوتر خود حس می کنند. همچنین بر شهروندان اروپایی محرز شده است که سران کشورهایشان نیز در این جنایت امنیتی حامی آنها نبوده و بالعکس، شریک جرم واشنگتن محسوب می شوند.
دولت نروژ پاسخ دهد
در این میان بهانه های برخی مقامات اروپایی در خصوص عدم اعطای پناهندگی به اسنودن جالب توجه است. مقامات نروژی اعلام کرده اند که دلیلی برای اعطای پناهندگی به اسنودن نمی بینند! این در حالیست که مقامات اسلو همواره خود را بزرگترین حامی حقوق پناهندگان در دنیا قلمداد کرده اند. آیا افشاگری در خصوص برنامه های جاسوسی ایالات متحده آمریکا نمی تواند دلیلی برای اعطای پناهندگی سیاسی به فردی مانند اسنودن باشد؟!
نکته قابل تامل دیگر در خصوص مواضع سلبی دولت نروژ در قبال اسنودن به سابقه جاسوسی ایالات متحده آمریکا در اسلو بوده است. به عبارت بهتر، قاعدتا نروژ می بایست به عنوان یکی از قربانیان برنامه های جاسوسی آمریکا به اسنودن پناهندگی اعطا می کرد اما از این اقدام سرباز زد. به راستی سران احزاب اصلی و مهم نروژ از این پس چگونه می توانند ادعای حمایت از حقوق پناهندگان را در نزد افکار عمومی خود و دنیا مطرح کنند؟ بدون شک اقدام دولت نروژ در خصوص عدم اعطای پناهندگی به اسنودن در کارنامه دولت ینس استولتنبرگ نخست وزیر این کشور باقی خواهد ماند. سکوت معنادار بسیاری از مقامات درجه اول نروژی در قبال پرونده اسنودن خود نشان می دهد که اسلو اساسا علاقه ای نسبت به مفتوح ماندن پرونده جاسوسی آمریکا در اروپا و متعاقبا اسکاندیناوی ندارد. قبلا نیز مقامات نروژی در قبال افشاگریهای صورت گرفته در خصوص جاسوسی سفارت آمریکا در اسلو (مربوط به سال 2010 میلادی) سکوت کرده بودند. در هر حال ترس و واهمه مقامات نروژی از افشای جزئیات جاسوسی آمریکا در خاک این کشور محرز است. عدم اعطای پناهندگی از سوی دولت اسلو به اسنودن ریشه در همین ترس دارد.
در هر صورت مقامات نروژی نمی توانند با سانسور اخبار و اطلاعات مربوط به جاسوسی ایالات متحده آمریکا در خاک خود و اقداماتی از جمله ممانعت از پناهندگی اسنودن، اخبار حقیقی را از شهروندان نروژی و اروپایی کتمان کنند. اقدام اخیر دولت نروژ در عدم اعطای پناهندگی به اسنودن ریشه در دو عامل مهم دارد. نخستین عامل عدم تمایل نروژ در خصوص تقابل با ایالات متحده آمریکا و عامل دوم جلوگیری از نشت اطلاعات مربوط به همکاری های امنیتی و جاسوسی اسلو و واشنگتن است.
ادعایی که باطل شد
عدم اعطای پناهندگی به اسنودن از سوی کشورهای اروپایی ادعای چندین ساله آنها مبنی بر حمایت از حقوق پناهندگان و حمایت از آزادی گردش اطلاعات را به صورتی جدی زیر سوال برده است. در این میان کشورهای آلمان،نروژ و فرانسه بیش از کشورهای دیگر متهم هستند. شاید عدم اعطای پناهندگی سیاسی به اسنودن از سوی کشورهایی مانند لهستان و فنلاند برای بسیاری از شهروندان اروپایی قابل هضم باشد اما رد درخواست پناهندگی وی از سوی کشورهای مدعی جمایت از حقوق پناهندگان به هیچ عنوان قابل توجیه نیست.
بدون شک از این پس کشورهای مذکور نمی توانند در نزد افکار عمومی خود در خصوص حفظ حقوق شهروندی آنها مدعی باشند. عدم اعطای پناهندگی به اسنودن از سوی کشورهای غربی مترادف با رضایت علنی کشورهای اروپایی نسبت به جاسوسی آمریکاست. اگر کشورهای اروپایی در جریان این جاسوسی ها قرار نداشتند، باید از اسنودن و اطلاعات وی در راستای طرح شکایت از اقدامات جاسوسی آمریکا استفاده می کردند. در حال حاضر نه تنها کشورهای اروپایی تمایلی به شکایت از کاخ سفید و سازمان سیا ندارند، بلکه از پذیرش افشاگر اطلاعات جاسوسی آمریکا در خاک خود سرباز می زنند. نکته جالب توجه اینکه رفتار دولت‌های اروپایی در عدم اعطای پناهندگی به اسنودن از سوی احزاب رقیب آنها نیز به طور جدی به چالش کشیده نشده است. به عنوان مثال انتظار می رفت جریان راستگرا در نروژ (رقیب حزب حاکم کارگر) و یا حزب سوسیال دموکرات در آلمان (رقیب حزب دموکرات مسیحی) نسبت به رد تقاضای پناهندگی اسنودن از سوی دولت‌های اسلو و برلین واکنشی جدی نشان دهند اما سکوت این جریانهای رقیب، پرده از حکایت تلخ تسلط سرویسهای جاسوسی آمریکا بر رفتار سیاستمداران اروپایی برداشته است.
در نهایت اینکه سیاستمداران اروپایی بازندگان اصلی پرونده اسنودن هستند. کتمان اطلاعات مربوط به جاسوسی ایالات متحده در خاک اروپا و اعمال برخوردهای سلبی با عامل افشاگر این پرونده مهم جایی برای دفاع مقامات اروپایی از عملکردشان باقی نمی گذارد. بدون شک در آینده‌ای نزدیک اطلاعات تازه‌ای در خصوص چرایی رفتار مقامات اروپایی در قبال پرونده اسنودن درز پیدا خواهد کرد.