مقصران آلودگی هوا چه کسانی هستند؟

صراط: سرفه، تنگی نفس، سردردهای روزانه و خستگی مفرط از مشکلاتی است که جان مردم شهرهای بزرگ را نشانه گرفته است. در حالیکه گرانی ها سفرهای مردم را هدف قرار داده اند که آلودگی هوا ریه ها و جان های آنها را.

 با آغاز فصل زمستان و پدیده ای به نام وارونگی هوا، آلودگی هوا بیشتر خود را به رخ چهره شهر می کشد؛ به طوریکه برج میلاد، نماد تهران در پشت دود پنهان می شود و در اهواز هموطنان و شهروندان ایران راهی بیمارستان می شوند. حتی ده ها بند قانونی نیز نتوانسته است جلوی این دودها را بگیرد و آنها را فراری دهد. از طرح زوج و فرد گرفته تا تعطیلی مدارس و قانون خودروهای فرسوده هیچ کدام به داد تهرانی ها نرسیده اند. تنها باد و باران بوده است که توانسته است چهره شهر را از دود پاک کند. گزارشی در سال 2006 از سوی بانک جهانی ارایه شد که دولت ایران خسارتی حدود هشت میلیارد دلار در خصوص آلودگی هوا متحمل شده است.

آلودگی هوا، بیشتر به توپی شبیه شده است که از زمین دولت به مجلس، از مجلس به سازمان محیط زیست و از سازمان محیط زیست به زمین مردم پاس داده می شود. واقعا مقصران آلودگی هوا چه کسانی هستند؟

بنزین بی کیفیت در دستان کیست؟
بهشت‌زهرای تهران د‌‌‌‌‌‌‌‌ر حالی از افزایش آمار مرگ‌ومیر د‌‌‌‌‌‌‌‌ر این کلانشهر خبر می‌د‌‌‌‌‌‌‌‌هد‌‌‌‌‌‌‌‌ که هنوز جایگاه‌های توزیع سوخت، بنزین یورو2 با مقد‌‌‌‌‌‌‌‌ار زیاد‌‌‌‌‌‌‌‌ی بنزن و گوگرد‌‌‌‌‌‌‌‌ را روانه خود‌‌‌‌‌‌‌‌روهای مرد‌‌‌‌‌‌‌‌م می‌کنند‌‌‌‌‌‌‌‌؛ بنزن و گوگرد‌‌‌‌‌‌‌‌ی که علت اصلی آلود‌‌‌‌‌‌‌‌گی هوا هستند‌‌‌‌‌‌‌‌.

زمانی که تحریم بنزین ایران آغاز شد، محمود احمدی نژاد گفت که خودمان بنزین تولید می کنیم. برخی کارشناسان می گویند اکنون بنزین غیر استاندارد ایرانی سم هایی را در هوا پراکنده که تاثیر درازمدتش دستکمی از بمباران شیمیایی نداردطبق هشدار کارشناسان حتی بارش پراکنده در برخی نقاط نمی تواند موجب کاهش آلودگی شود.

گفته می شود نتیجه آنالیز هوای تهران هولناک است و به همین خاطر هیچ آزمایشگاهی حاضر به انجام این آنالیز نیست.

میزان غلظت گوگرد در بنزین و گازوئیل را به ترتیب هزار و هفت هزار «پی‌پی‌ام» اعلام شده است. متاسفانه هیچ آزمایشگاهی حاضر نیست نتیجه آنالیز این مواد را منتشر کند.

براساس استاندارد‌های بنزین «یورو 4»٬ میزان ناخالصی گوگرد در بنزین باید کمتر از «20 پی‌پی‌ام» باشد که در حال حاضر این ناخالصی بیش از «هزار پی‌پی‌ام» است !

خبرها حاکی از افزایش استفاده از ماده سرطان زای "ام تی بی ئی " در تولید بنزین به جای کاتالیست است . ام تی بی ئی یک ماده آلی مصنوعی اکسیژن دار است که سمی مهلک در ابتلا به سرطان خون محسوب می شود.

خودروهای بی کیفیت و مردمی که چاره ای ندارند
اما کسی در این موضوع که خودروهای داخلی بی کیفیت است شکی ندارد. با این حال خودروسازان توپ را در زمین بنزین می اندازند. گفته می شود سهم خودروها و وسایل نقلیه در آلودگی هوا 90درصد است و علت سهم بالای آنها بنزین آنهاست. تیرماه92 کارگروه حمایت از تولید‌‌‌‌‌‌‌‌ برای بار سوم مهلت خود‌‌‌‌‌‌‌‌روسازان برای آغاز تولید‌‌‌‌‌‌‌‌ خود‌‌‌‌‌‌‌‌رو با رعایت استاند‌‌‌‌‌‌‌‌ارد‌‌‌‌‌‌‌‌ یورو4 را تا پایان سال تمد‌‌‌‌‌‌‌‌ید‌‌‌‌‌‌‌‌ کرد‌‌‌‌‌‌‌‌. پلیس از این تمد‌‌‌‌‌‌‌‌ید‌‌‌‌‌‌‌‌ها راضی نیست اما خود‌‌‌‌‌‌‌‌روسازان این تمد‌‌‌‌‌‌‌‌ید‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها را ضروری می‌د‌‌‌‌‌‌‌‌انند‌‌‌‌‌‌‌‌.

د‌‌‌‌‌‌‌‌بیر انجمن خود‌‌‌‌‌‌‌‌روسازان ایران د‌‌‌‌‌‌‌‌ر این‌باره به همشهری گفت: تا بنزینی که د‌‌‌‌‌‌‌‌ر جایگاه‌ها توزیع می‌شود‌‌‌‌‌‌‌‌، استاند‌‌‌‌‌‌‌‌ارد‌‌‌‌‌‌‌‌ یورو4 نباشد‌‌‌‌‌‌‌‌، تولید‌‌‌‌‌‌‌‌ خود‌‌‌‌‌‌‌‌رو با این استاند‌‌‌‌‌‌‌‌ارد‌‌‌‌‌‌‌‌ بی‌فاید‌‌‌‌‌‌‌‌ه است. احمد‌‌‌‌‌‌‌‌ نعمت‌بخش د‌‌‌‌‌‌‌‌ر حالی چنین گفت که تیرماه92 مسئولان نفتی کشور از توزیع بنزین استاند‌‌‌‌‌‌‌‌ارد‌‌‌‌‌‌‌‌ یورو4 د‌‌‌‌‌‌‌‌ر20جایگاه شهر تهران خبر د‌‌‌‌‌‌‌‌اد‌‌‌‌‌‌‌‌ه بود‌‌‌‌‌‌‌‌ند‌‌‌‌‌‌‌‌.نعمت‌بخش معتقد‌‌‌‌‌‌‌‌ است: ابتد‌‌‌‌‌‌‌‌ا باید‌‌‌‌‌‌‌‌ سوخت یورو4 به‌صورت سراسری توزیع و سپس خود‌‌‌‌‌‌‌‌روهای تولید‌‌‌‌‌‌‌‌ شد‌‌‌‌‌‌‌‌ه براساس این سوخت عرضه شود‌‌‌‌‌‌‌‌.

وی با اشاره به اینکه مسئولان نفت از 20جایگاه عرضه سوخت اعلام‌شد‌‌‌‌‌‌‌‌ه د‌‌‌‌‌‌‌‌رخصوص توزیع بنزین یورو4 یکی را معرفی کنند‌‌‌‌‌‌‌‌، گفت: کسی که به‌خاطر وجود‌‌‌‌‌‌‌‌ استاند‌‌‌‌‌‌‌‌ارد‌‌‌‌‌‌‌‌ یورو4 بین یک تا 1.5میلیون تومان خود‌‌‌‌‌‌‌‌رویش را گران‌تر می‌خرد‌‌‌‌‌‌‌‌، بعد‌‌‌‌‌‌‌‌ از 20هزار کیلومتر باید‌‌‌‌‌‌‌‌ کاتالیست خود‌‌‌‌‌‌‌‌رویش را عوض کند‌‌‌‌‌‌‌‌. علت آنچه نعمت‌بخش گفت این است که بنزین یورو2 به‌شد‌‌‌‌‌‌‌‌ت به موتور خود‌‌‌‌‌‌‌‌روی یورو4 آسیب می‌زند‌‌‌‌‌‌‌‌. این د‌‌‌‌‌‌‌‌ر حالی است که اگر هم بنزین و هم موتور از استاند‌‌‌‌‌‌‌‌ارد‌‌‌‌‌‌‌‌ یورو4 بهره‌مند‌‌‌‌‌‌‌‌ باشند‌‌‌‌‌‌‌‌، کاتالیست باید‌‌‌‌‌‌‌‌ تا 100هزار کیلومتر کارکرد‌‌‌‌‌‌‌‌ مفید‌‌‌‌‌‌‌‌ د‌‌‌‌‌‌‌‌اشته باشد‌‌‌‌‌‌‌‌.

د‌‌‌‌‌‌‌‌بیر انجمن خود‌‌‌‌‌‌‌‌روسازان ایران با اشاره به چند‌‌‌‌‌‌‌‌ین خود‌‌‌‌‌‌‌‌روی د‌‌‌‌‌‌‌‌اخلی که با استاند‌‌‌‌‌‌‌‌ارد‌‌‌‌‌‌‌‌ یورو4 از کارخانه ترخیص می‌شوند‌‌‌‌‌‌‌‌، از رانا، مگان، تند‌‌‌‌‌‌‌‌ر90 و پژو206 نام برد‌‌‌‌‌‌‌‌ و تأکید‌‌‌‌‌‌‌‌ کرد‌‌‌‌‌‌‌‌: اگر سوخت یورو4 توزیع سراسری شود‌‌‌‌‌‌‌‌، موتور خود‌‌‌‌‌‌‌‌روهای پرتیراژ د‌‌‌‌‌‌‌‌اخلی هم می‌توانند‌‌‌‌‌‌‌‌ به استاند‌‌‌‌‌‌‌‌ارد‌‌‌‌‌‌‌‌ یورو4 ارتقا پید‌‌‌‌‌‌‌‌ا کنند‌‌‌‌‌‌‌‌. براساس استاند‌‌‌‌‌‌‌‌ارد‌‌‌‌‌‌‌‌ یورو4 که د‌‌‌‌‌‌‌‌ر ژانویه 2005مورد‌‌‌‌‌‌‌‌ توافق قرار گرفته است، بنزین باید‌‌‌‌‌‌‌‌ ﺣﺪﺍﻛﺜﺮ ﻳﻚ ﺩﺭﺻﺪ ﺑﻨﺰﻥ و ppm50 گوگرد‌‌‌‌‌‌‌‌ باشد‌‌‌‌‌‌‌‌ ﻭ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ کامل بد‌‌‌‌‌‌‌‌ون سرب تولید‌‌‌‌‌‌‌‌ شود‌‌‌‌‌‌‌‌؛ د‌‌‌‌‌‌‌‌رصورتی که حتی اگر بنزین موجود‌‌‌‌‌‌‌‌ د‌‌‌‌‌‌‌‌ر جایگاه‌ها مطابق استاند‌‌‌‌‌‌‌‌ارد‌‌‌‌‌‌‌‌ یورو2 هم باشد‌‌‌‌‌‌‌‌، میزان گوگرد‌‌‌‌‌‌‌‌ د‌‌‌‌‌‌‌‌ر آن بیش از100 PPM است. همچنین به گفته معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط‌زیست، به‌طور معمول بخارات بنزن د‌‌‌‌‌‌‌‌ر هوای تهران به حد‌‌‌‌‌‌‌‌ود‌‌‌‌‌‌‌‌ 30 برابر حد‌‌‌‌‌‌‌‌ مجاز می‌رسد‌‌‌‌‌‌‌‌.

خودروهای فرسوده، آینه دق برای همه
قیمت بالای خودروهای خارجی و مصرف بالای خودروهای داخلی باعث شده است تا ایرانی ها هوس تعویض خودرو کمتر به سرشان بزند. همین کافیست تا هنوز که هنوز است شاهد تردد خودروهای مدل 80 یا حتی قدیمی تر نیز باشیم. یکی از ریشه‌های آلودگی هوای تهران ورود روزافزون و بی‌رویه خودرو به این شهر بدون خروجی است. از سوی دیگر با درنظر گرفتن ظرفیت محدود شبکه معابر تهران ورود حجم بالای خودرو بر ترافیک و آلودگی هوای پایتخت دامن می‌زند.

از نظر شورای شهر یکی از راهکارهای حل این مشکل از رده خارج کردن خودروهای فرسوده است بنابراین به دولت پیشنهاد شد تا وارد‌کنندگان و خریداران را وادار سازد به ازای ورود یا تولید هر دستگاه خودرو نسبت به اسقاط و اوراق کردن یک دستگاه خودروی فرسوده اقدام کنند. تعداد 4میلیون دستگاه خودروی فرسوده در کل کشور وجود دارد که تنها 2میلیون آنها در تهران تردد می کنند. هر خودروی فرسوده 20 برابر خودروی نو آلودگی تولید می‌کند.

متاسفانه در زمینه از رده خارج کردن فرسوده ها نیز توفیق چندانی نداشته ایم و از سال 80 تا کنون تنها یک میلیون و 300 هزار خودروی فرسوده در کل کشور از رده خارج شده است .
با وجود آنکه خودروهای فرسوده چندین برابر دیگر خودروها سوخت مصرف کرده و ده‌ها برابر آلوگی ایجاد می‌کند تاکنون برای نوسازی آنها بودجه‌های لازم اختصاص نیافته و بر روی این مساله هیچ پکیج مدیریتی اعمال نشده است.

بنا بر گزارش رسمی معاونت نوسازی ناوگان ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت کشور طی سال های 82 تا 84 تعداد خودروهای فرسوده اسقاط شده 54 هزار و 666 دستگاه، طی سال های 85 و 86 که ستاد تبصره 13 فعالیت می کرد، این تعداد به 316 هزار و 769 دستگاه رسید.
همچنین طی سال های 87 تا 91 که ستاد تبصره 13 به ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت تغییر ماهیت داد، مجموعا 972 هزار و 395 دستگاه خودرو فرسوده اسقاط شده است.

در حال حاضر با افزایش ناگهانی دو و نیم تا سه و نیم برابری قیمت خودرو تمایل برای جایگزین کردن خودرو از بین رفته است و آهنگ از رده خارج کردن این خودروها کند شده است. متاسفانه در بحث جایگزینی خودروهای فرسوده هم از برنامه چهارم توسعه عقب هستیم و به نظر می‌رسد باید در برنامه پنجم که از سال جاری عملیاتی شده است با جدیت این موضوع دنبال شود تا به اهداف مورد نظر برسیم.

طبق قانون برنامه چهارم توسعه، دولت موظف شده بود از سال 1384 تا 1388 به ترتیب سالانه 200 هزار، 300 هزار، 400 هزار، 500 هزار و 600 هزار دستگاه خودرو فرسوده را از رده خارج کند. اگرچه برنامه چهارم یک سال تمدید شد ولی شواهد نشان دهنده عدم توفیق در نیل به اهداف برنامه است و اظهارات مطرح شده نشان از به وجود آمدن برخی تغییرات در این برنامه دارد.

کارخانه ها، مسبب قدیمی
وجود کارخانه ها در نزدیکی شهر ها علاوه بر آلودگی هوا آلودگی های زیست محیطی را نیز به همراه دارد.دفع مواد زائد کارخانه ها باعث آلودگی زیستی و شیمیایی می شود،آلوده کردن هوا توسط کارخانه ها سبب مسمومیت هوا و به وجود آمدن وآرونگی های هوا،باران های اسیدی،مه دود فتو شیمیایی خواهد شد، که در طی زنجیره آلودگی تبدیل به ابتلا به بیماری ها ی گوناگون خواهد شد که بر اکوسیستم بشری بی تاثیر نخواهد بود.

همچنین لازم به ذکر است بطور کل وجود کارخانه ها به نفس وجود اگر موارد ایمنی برای جلوگیری از آلودگی رعایت نشود فی نفسه باعث آلودگی های محیطی می شود که آلودگی هوا از آن مستثنی نیست. در گذشته که وجود کار خانه ها در داخل شهر ها بیشتر بود مسئله آلودگی هوا محسوس تر بوده است. در حال حاضر با رعایت مسائل ایمنی برای جلوگیری از آلودگی کار خانه ها به محیط این مساله کم رنگ تر شده است.و هم خروج کارخانه ها از داخل شهر ها برای جلوگیری از بروز آلودگی های محیطی توسط کارخانه ها صورت گرفته است به هر ترتیب نمی توان اثرات سوءوجود کارخانه ها و ایجاد آلودگی محیطی را نادیده گرفت. برخی کارخانه ها نظیر کارخانه های تولید آجر یا به بیان دیگرکوره های آجرپزی در آلودگی های هوا اثرات زیادی دارند.و اگر در نزدیکی شهر ها باشند با وزش باد به مرکز شهرها وارد می شوند .