صراط: در قسمت آخر میزگرد بررسی رشد جمعیت و راهکارهای افزایش آن که با حضور امیر حسین قاضی زاده، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، محمد اسماعیل مطلق، رئیس مرکز سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت، محمد اسلامی، رئیس اداره تنظیم خانواده و جمعیت این وزارتخانه و حسن عینی زیناب،جمعیت شناس برگزار شد، برنامه های دولت و مجلس برای اصلاح شاخصهای جمعیتی کشور اعلام شد:
به جز اقدامات وزارت بهداشت چه قوانین اجتماعی و اقتصادی باید وجود داشته باشد تا به وضعیت مطلوب جمعیتی برسیم؟
عینی زیناب: سیاست‌های جمعیتی ما جامع باشد. اینکه فقط بگوییم میزان بارداری از 1.8 به 2.1 درصد برسد تک بعدی است. حتی پیش‌بینی سازمان ملل نشان می‌دهد که از حدود سال 2013 تا 2100، باروری در خوش‌بینانه‌ترین حالت از 2.5 درصد بالاتر نمی‌رود مگر اینکه یکسری مداخلات انجام شود. باید وضعیت فعلی جامعه را نگاه کرد و برای 70 درصد جمعیت که تحت عنوان «پنجره جمعیتی» از آن یاد می‌شود و اکثریت جمعیت را که در گروه سنی 15 تا 64 سال هستند، باید برنامه داشت و اشتغال ایجاد کرد. کسی که شغل مناسب داشته باشد می‌تواند به فرزندآوری هم فکر کند. باید امنیت شغلی را بالا ببریم اگر یک نفر شغل داشته باشد ولی قراردادش سه ماهه باشد نمی‌داند بعد از این مدت قراردادش تمدید می‌شود یا خیر.
قاضی‌زاده(با خنده): این ترس از دست دادن شغل شامل حال خبرنگاران هم می‌شود.
عینی زیناب: بهبود فضای اشتغال و امنیت شغلی نکته‌ای است که باید در سیاست‌های جمعیتی لحاظ شود. سن ازدواج و فرزندآوری در کشور ما افزایش یافته و سال به سال نیز بالا می‌رود.
در اوایل دهه 80 هر سه سال حدود 0.7 سال زمان تولد فرزند اول افزایش داشته است که این‌ها به بحث اشتغال و امنیت شغلی برمی‌گردد. فراهم کردن شرایط ازدواج به این موضوع کمک خواهد کرد و آنهایی که می‌خواهند ازدواج کنند زودتر به این خواسته برسند و در سن مناسب باروری داشته باشند.
نکته دیگر این است که بحث اشتغال با چالش سالمندی مرتبط است. سیاست‌های تأمین اجتماعی در راستایی است که از کسانی که فعالیت می‌کنند مالیات می‌گیرند و بخش عمده را به جمعیت سالمند که الان 6 درصد جمعیت است، می‌دهد. در حال حاضر جمعیت 70 درصدی فعال داریم. 30 تا 40 سال دیگر سهم سالمندان ما 20 درصد جمعیت می‌شود و از آن طرف دیگر 70 درصد جمعیت فعال 60 درصد می‌شود. دولت باید یا مالیات تأمین اجتماعی کسانی را که کار می‌کنند بالا ببرد یا خدمات سالمندان را کاهش دهد.
البته همین حالا هم تأمین اجتماعی در حد ورشکسته هستند که موضوع جداگانه ای است.
عینی زیناب: ما نهاد را بررسی می‌کنیم نه سازمان را. تأمین اجتماعی فقط شامل کارمندان نمی‌شود. کسانی که اشتغال ندارند نیز از خدمات دولت استفاده می‌کنند. سیاست‌های تأمین اجتماعی باید به این سمت برود که 70 درصدی که کار می‌کنند مازاد درآمد‌شان را سرمایه‌گذاری کنند. اگر بازارهای مالی مناسب وجود داشته باشد، پول پس‌انداز شده بازنشستگان بعد از چند سال ارزش خود را حفظ می‌کند. یعنی پولی که برای 30 تا 40 سال آینده پس‌انداز می‌شود، می‌تواند در بخش توسعه سرمایه‌گذاری شود.
راهکار چیست؟
عینی زیناب: همین سیاست‌های جمعیتی اگر این نکات را لحاظ کند. می‌تواند چالش‌های سالمندی را تبدیل به فرصتی برای توسعه پایدار کند. در موضوع مرگ و میر پروژه‌ای با پژوهشکده آمار داشتیم که نشان می‌دهد مرگ و میر در گروه سنی 18 تا 35 سال روند افزایشی داشته که علت عمده آن تصادفات رانندگی بوده است. این روند باید کاهش پیدا کند زیرا 18 تا 35 سالگی سن باروری است. هر چند که مردن بیشتر برای مردان اتفاق می‌افتد، اما اگر آن را کنترل کنیم جمعیت افزایش می‌یابد.
قاضی‌زاده: الان فرهنگ تک‌همسری در کشور ما وجود دارد و وقتی یکی از زوجین از دور خارج می‌شود باروری دچار مشکل می‌شود.
مجلس چه اقداماتی را برای افزایش رشد جمعیت و تشویق جامعه به فرزندآوری در دستور کار قرار داده است؟
قاضی‌زاده: در سیاست‌هایی که در مجلس جمع‌بندی شد اولاً نتوانستیم به همه حوزه‌ها بپردازیم چرا که تبدیل به ابرقانونی می‌شد که باید در تمام حوزه‌ها دخالت می‌کردیم.
ما 3، 4 شاخه را در نظر گرفتیم که نمونه آن سن ازدواج، افزایش طلاق، سن باروری، هماهنگی زندگی اجتماعی مادران شاغل، هماهنی تحصیلشان با ایفای نقش مادری را است.
ما باید تمام این نقش‌ها را به رسمیت بشناسیم چون الان مادری هیچ وزنی ندارد، می‌خواهیم به مادران شاغل تسهیلات و امتیاز دهیم. یکسری مشوق هم برای اصل فرزندآوری گذاشتیم. مطرح کردیم که باید موانع را شناسایی و برطرف کنیم از سربازی گرفته تا مسکن، کمک به غذا، هدیه ازدواج، بحث‌های استخدامی، پذیرش پرستار برای مادران، ایجاد مهد کودک حتی در بخش‌های خصوصی با یک سقف جمعیتی مشخص، تعدیل ساعت کار مادران تا 5 سالگی فرزند و مجموعه‌های مورد حمایت در قالب 54 ماده با عنوان طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده تدوین شده است.
این طرح چقدر قابلیت اجرایی دارد؟ چقدر اعتبار می خواهد و آیا اعتبار آن تأمین شده است؟
قاضی‌زاده: البته این طرح هزینه‌های مالی را در پی دارد و پیش‌بینی می‌کنیم برای سال 93 حدود 12 هزار میلیارد تومان بار مالی دارد که در لایحه بودجه دیده نشده است اما در شورای نگهبان و دولت پیش‌بینی‌هایی داشته ایم تصمیم گرفته‌ایم در این طرح یک بخشی از هزینه‌های درمانی زوج‌های نابارور را که 20 درصد جامعه را تشکیل می‌دهد پرداخت کنیم که سالی دو میلیارد تومان فقط برای همین یک مورد نیاز است.
با این حساب این طرح هم فقط روی کاغذ باقی می‌ماند و در عمل اجرا نمی شود.
قاضی‌زاده: ما تصورمان این است که حتی در صورت تأمین نشدن کامل اعتبار این طرح، آن را به صورت پلکانی اجرا کنیم و لازم نیست تمام امتیازات را در یک سال بدهیم.