صراط: خلبان ها، لوکوموتیورانان و رانندگان خودروهای جمعی برای اینکه بتوانند هدایت هواپیما ، قطار و اتوبوس را بر عهده بگیرند باید موفق به اخذ گواهینامه از مراجع قانونی معتبر شوند. خلبان ها و کسانی که مسئولیت کشتی و قطار را بر عهده می گیرند موظف هستند ضمن به روز کردن آموزش های خود دوره های تخصصی هدایت و فرمان پذیری آخرین فناوری ها را در حوزه حمل و نقل هوایی ، دریایی و ریلی بیاموزند . در این میان تنها رانندگان خودروهای عمومی هستند که با استناد به گواهینامه پیشین و بدون داشتن مهارت بهره گیری از تجهیزات نوین ، پشت فرمان آخرین مدل های اتوبوس نشسته و سرنوشت مسافران را در اختیار می گیرند.
نا آشنایی با تجهیزات و امکانات خودرو اگر در سطحی مانند حادثه فوق باشد تنها با غرولندی مرتفع می شود ولی در هنگام حادثه می تواند به قیمت جان مسافرانی تمام شود که زندگی خود را در اختیار راننده قرار داده اند . متاسفانه در تصادف دو اتوبوس که در اتوبان تهران – قم رخ داد اگر چه ترکیدگی تایر علت اصلی حادثه بود ولیکن ناتوانی رانندگان در استفاده از تجهیزات باعث شد تا میزان صدمات جانی و مالی به شکل جبران ناپذیری افزایش یابد.
در گزارش یکی از خبرگزاری ها به نقل از شاهدان این حادثه آمده بود :« مجروحان حادثه اتوبوس یزد همه به اتفاق گفتند که راننده اتوبوس آنها بسیار فنی و باتجربه عمل کرده است و هنگامی که مشاهده کرد اتوبوس اصفهان به سمتش می‌آید به طرف راست آزادراه مسیر خود را منحرف می‌کند، اما دو اتوبوس در نهایت با یکدیگر برخورد می‌کنند!» مدیر عامل شرکت عقاب افشان با اشاره به تجیهزات نوین محصولات این شرکت درباره حادثه تهران - قم می گوید :« اتوبوس اسکانیای مذکور دارای 5 سیستم ایمنی ترمز بوده که رانندگان در این حادثه از هیچکدام از آنها بهره نگرفته‌اند.» در واقع گاردریل غیر استاندارد و عدم استفاده از از سیستم های کاهش دهنده سرعت ، باعث تصادم با سرعت بالا و سپس آتش سوزی شده است که هم پلیس راهور ، هم موسسه استاندارد و هم کارشناسان سوئدی اسکانیا تاکید کرده اند که عامل اصلی شدت یافتن خسارت بوده است .
کمیسیون ایمنی راه ها نیز پس از این حادثه در گزارش خود ضمن تاکید بر آموزش رانندگان در زمینه های مختلف آورده است:« با توجه به اینکه تکنولوژی سیستم های ایمنی و فنی وسایل نقلیه و طراحی آنها در حال تغییر و ارتقا می باشد ضرورت دارد که علاوه بر آموزش های مربوط به مقررات راهنمایی و رانندگی ، بهداشت و مهارت های رانندگی ، آموزش های فوق متناسب با نوع وسیله نقلیه آموزش های لازم در خصوص نحوه استفاده از سیستم های جدید و تکنولوژی های بکار رفته در آن توسط شرکت سازنده به رانندگان داد.»
حوادث اخیر نشان داد که عقب ماندگی انباشته شده در زمینه آموزش رانندگان و توسعه نامتوازن در ناوگان حمل و نقل مسافری، چهره واقعی خود را نمایان کرده است . واقعیت این است که همزمان با تغییر شکل و نوسازی ناوگان حمل و نقل برون شهری لازم است نظام مدیریت حمل و نقل آموزشهای لازم و نوین را همانند گذارندن دوره های تخصصی برای سایر وسایل حمل و نقل عمومی همچون هواپیما و قطار به منظور پاسخگویی به نیازهای جامعه در نظر بگیرد.
در حادثه اتوبوس اسکانیا در مسیر آزاده راه تهران – رشت این ناآگاهی به شکل دیگری خود نمایی کرد. راننده خود تاکید می کند که دو بار پیغام اخطار روی صفحه آمپر ظاهر شده و او توجهی ننموده است. در چنین مواقعی سازنده اسکانیا یک کلید قطع کن برق اضطراری روی داشبورد قرار داده است و راننده می توانست با فشار این کلید برق مدارها را قطع کند و اگر به این موضوع آگاهی داشت قطعا این رخداد که خوشبختانه خسارت مالی نداشت رخ نمی داد.
به نظر می رسد دستگاه های مسول نظیر پلیس راهور و سازمان راهداری کشور باید با برنامه ریزی شرکت های حمل ونقل و پایانه ها را متولی ارتقای آموزش های فنی رانندگان و آشنایی آنها با سیستم های ناوبری جدید نمایند. امری که در گزارش کمیته چهارده نفره کمیسیون ایمنی راه ها نیز بدان اشاره شده است. در یکی از بندهای مربوط به ایمنی خودروهای عمومی کشور آمده است:« با توجه به لزوم آموزش مدیران فنی شرکت ها بر اساس پیشرفت تکنولوژیهای فنی وسایل نقلیه ، لازم است جهت آموزش بهینه و به موقع مدیران فنی دستورالعمل شرایط و ضوابط آموزشی مدیران فنی تدوین و ابلاغ گردد.»
در بررسی یکی از سوانح مشخص شد که کلیدهای درب اضطراری توسط راننده کور شده بود چون مسافران در بین راه از جاده پیاده می شدند ، راننده برای اینکه تسلطی بر آنها داشته باشد در عقب را کور کرده و تنها اجازه خروج از در جلویی داده بود. همین مسئله نیز باعث شده تا استفاده از درب های اضطراری ممکن نباشد. بی جهت نیست که شرکت عقاب افشان نسبت به این عدم آشنایی رانندگان و تغییرات در سیستم های ایمنی توسط رانندگاه هشدار می دهد.
از چند روز دیگر و با شروع اسفنده ماه دوباره سوژه مسافرت های نوروزی و فروش بلیت وسایل حمل و نقل عمومی نظیر اتوبوس در صدر اخبار رسانه ها می نشیند در حالیکه پس از چند ماه از واقعه اسفناک اتوبان تهران – قم هنوز برخی دستگاه های مسول برای فرار از بار مسئولیت سنگین خود در ارتقای مهارت های رانندگان ، کنترل فنی ویسایل نقلیه و بهبود شرایط جاده و در آسان ترین روش خودروساز را مقصر معرفی می کنند.
******************
جوانی سی یک – سی دو ساله اتوبوس اسکانیایی را برای نصب پلاک و تایید سلامت و صحت مدارک به مرکز شماره گذاری خاوران در شرق تهران آورده است. افسر پلیس از او می خواهد تا با تنظیم ارتفاع شرایط را برای بازدید شماره شاسی مهیا کند. پسر خیره به چشمان مامور زل می زند ، مامور غرولندکنان نشانی شاسی تنظیم ارتفاع ماشین را می دهد و از ناآشنایی راننده گلایه می کند. جوان مدعی است که می تواند هر وسیله نقلیه سنگینی را براند ، اما اقرار می کند که مدتی طول خواهد کشید تا با امکانات این اتوبوس که مجهز به آخرین فناوری های روز دنیاست به شکل تجربی آشنا شود.نا آشنایی با تجهیزات و امکانات خودرو اگر در سطحی مانند حادثه فوق باشد تنها با غرولندی مرتفع می شود ولی در هنگام حادثه می تواند به قیمت جان مسافرانی تمام شود که زندگی خود را در اختیار راننده قرار داده اند . متاسفانه در تصادف دو اتوبوس که در اتوبان تهران – قم رخ داد اگر چه ترکیدگی تایر علت اصلی حادثه بود ولیکن ناتوانی رانندگان در استفاده از تجهیزات باعث شد تا میزان صدمات جانی و مالی به شکل جبران ناپذیری افزایش یابد.
در گزارش یکی از خبرگزاری ها به نقل از شاهدان این حادثه آمده بود :« مجروحان حادثه اتوبوس یزد همه به اتفاق گفتند که راننده اتوبوس آنها بسیار فنی و باتجربه عمل کرده است و هنگامی که مشاهده کرد اتوبوس اصفهان به سمتش می‌آید به طرف راست آزادراه مسیر خود را منحرف می‌کند، اما دو اتوبوس در نهایت با یکدیگر برخورد می‌کنند!» مدیر عامل شرکت عقاب افشان با اشاره به تجیهزات نوین محصولات این شرکت درباره حادثه تهران - قم می گوید :« اتوبوس اسکانیای مذکور دارای 5 سیستم ایمنی ترمز بوده که رانندگان در این حادثه از هیچکدام از آنها بهره نگرفته‌اند.» در واقع گاردریل غیر استاندارد و عدم استفاده از از سیستم های کاهش دهنده سرعت ، باعث تصادم با سرعت بالا و سپس آتش سوزی شده است که هم پلیس راهور ، هم موسسه استاندارد و هم کارشناسان سوئدی اسکانیا تاکید کرده اند که عامل اصلی شدت یافتن خسارت بوده است .
کمیسیون ایمنی راه ها نیز پس از این حادثه در گزارش خود ضمن تاکید بر آموزش رانندگان در زمینه های مختلف آورده است:« با توجه به اینکه تکنولوژی سیستم های ایمنی و فنی وسایل نقلیه و طراحی آنها در حال تغییر و ارتقا می باشد ضرورت دارد که علاوه بر آموزش های مربوط به مقررات راهنمایی و رانندگی ، بهداشت و مهارت های رانندگی ، آموزش های فوق متناسب با نوع وسیله نقلیه آموزش های لازم در خصوص نحوه استفاده از سیستم های جدید و تکنولوژی های بکار رفته در آن توسط شرکت سازنده به رانندگان داد.»
حوادث اخیر نشان داد که عقب ماندگی انباشته شده در زمینه آموزش رانندگان و توسعه نامتوازن در ناوگان حمل و نقل مسافری، چهره واقعی خود را نمایان کرده است . واقعیت این است که همزمان با تغییر شکل و نوسازی ناوگان حمل و نقل برون شهری لازم است نظام مدیریت حمل و نقل آموزشهای لازم و نوین را همانند گذارندن دوره های تخصصی برای سایر وسایل حمل و نقل عمومی همچون هواپیما و قطار به منظور پاسخگویی به نیازهای جامعه در نظر بگیرد.
در حادثه اتوبوس اسکانیا در مسیر آزاده راه تهران – رشت این ناآگاهی به شکل دیگری خود نمایی کرد. راننده خود تاکید می کند که دو بار پیغام اخطار روی صفحه آمپر ظاهر شده و او توجهی ننموده است. در چنین مواقعی سازنده اسکانیا یک کلید قطع کن برق اضطراری روی داشبورد قرار داده است و راننده می توانست با فشار این کلید برق مدارها را قطع کند و اگر به این موضوع آگاهی داشت قطعا این رخداد که خوشبختانه خسارت مالی نداشت رخ نمی داد.
به نظر می رسد دستگاه های مسول نظیر پلیس راهور و سازمان راهداری کشور باید با برنامه ریزی شرکت های حمل ونقل و پایانه ها را متولی ارتقای آموزش های فنی رانندگان و آشنایی آنها با سیستم های ناوبری جدید نمایند. امری که در گزارش کمیته چهارده نفره کمیسیون ایمنی راه ها نیز بدان اشاره شده است. در یکی از بندهای مربوط به ایمنی خودروهای عمومی کشور آمده است:« با توجه به لزوم آموزش مدیران فنی شرکت ها بر اساس پیشرفت تکنولوژیهای فنی وسایل نقلیه ، لازم است جهت آموزش بهینه و به موقع مدیران فنی دستورالعمل شرایط و ضوابط آموزشی مدیران فنی تدوین و ابلاغ گردد.»
در بررسی یکی از سوانح مشخص شد که کلیدهای درب اضطراری توسط راننده کور شده بود چون مسافران در بین راه از جاده پیاده می شدند ، راننده برای اینکه تسلطی بر آنها داشته باشد در عقب را کور کرده و تنها اجازه خروج از در جلویی داده بود. همین مسئله نیز باعث شده تا استفاده از درب های اضطراری ممکن نباشد. بی جهت نیست که شرکت عقاب افشان نسبت به این عدم آشنایی رانندگان و تغییرات در سیستم های ایمنی توسط رانندگاه هشدار می دهد.
از چند روز دیگر و با شروع اسفنده ماه دوباره سوژه مسافرت های نوروزی و فروش بلیت وسایل حمل و نقل عمومی نظیر اتوبوس در صدر اخبار رسانه ها می نشیند در حالیکه پس از چند ماه از واقعه اسفناک اتوبان تهران – قم هنوز برخی دستگاه های مسول برای فرار از بار مسئولیت سنگین خود در ارتقای مهارت های رانندگان ، کنترل فنی ویسایل نقلیه و بهبود شرایط جاده و در آسان ترین روش خودروساز را مقصر معرفی می کنند.