صراط: سید مصطفی میرسلیم، عضو هیأت علمی دانشگاه امیرکبیر در سی‌امین سالگرد تأسیس بنیاد دایرةالمعارف اسلامی و مراسم رونمایی از جلد «هجدهم دانشنامه جهان اسلام» که در پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری برگزار شد، گفت: در کارهای طولانی مدت اینچنینی که حدس می‌زنیم تا فاصله چاپ مجلدات دانشنامه جهان اسلام 50 سال وقت می‌برد باسفر آخرت برخی از بزرگواران مواجه بودیم، که افرادی مانند احمد طاری عراقی، آیت‌الله معرفت، دکتر شهیدی و دکتر گرجی را از دست دادیم.
وی عنوان کرد: در سال 62 پیرو دستور مقام معظم رهبری که در آن زمان رئیس جمهور بودند، درباره شکل دادن به دایرةالمعارف اسلامی، من و دکتر شیرازیان موظف بودیم هیأت امنای اولیه را خدمت ایشان معرفی کنیم که مورد تایید مقام معظم رهبری نیز قرار گرفت و از این رو بنیاد دایرةالمعارف، رسماً کار خود را آغاز کرد.
رئیس هیات امنای بنیاد دایرةالمعارف اسلامی درباره انگیزه و نگاه مقام معظم رهبری در خصوص تأسیس این بنیاد اظهار داشت: شناساندن اسلام ناب و معارف اسلامی و اهل بیت، شناساندن ایران بویژه ایران اسلامی به لحاظ فرهنگ، تمدن،تاریخ، جغرافیا و آداب و رسوم ایران، شناساندن جهان اسلام، شناساندن کشورهای اسلامی و مسلمانانی که در سایر کشورها حضور دارند، از جمله انگیزه‌های مقام معظم رهبری از تأسیس این بنیاد بود.
میرسلیم تصریح کرد: ما موظف بودیم این دانشنامه را به زبان فارسی بنویسیم و با توجه به قابلیت‌های معرفت‌شناسانه زبان فارسی و پاسداری از کیان زبان فارسی و با هدف فراموش نکردن اصالت ابلاغ مفهوم رفتار کنیم.
وی ادامه داد: شاید تاکنون در مجموع بیانات مقام معظم رهبری شاهد توجه خاص ایشان به اهمیت پاسداری از زبان فارسی بوده‌ایم که این توجه و اهتمام باید رنگ و بوی خویش را در اثری مرجع مانند «دانشنامه جهان اسلام» ظاهر می‌کرد.
عضو هیأت علمی دانشگاه امیرکبیر گفت: اگر بخواهیم کار درست انجام شود، ما دست در اندرکاران موضوع باید ایرانی زندگی کنیم؛ کسی می‌تواند از پس دانشنامه جهان اسلام برآید که به مسلمان بودن و ایرانی بودن خویش افتخار کند، کسی که غنای زبان فارسی را می‌شناسد و به زبان فارسی احترام می‌گذارد، همچنین اندیشه‌های بزرگان را به زبان فارسی خوانده و با این گنج عظیم معرفت فرهنگ، آشنا شده باشد.
وی اظهار داشت: ما این ادعا را نداشتیم که در تمام موارد باید کار تألیفی انجام دهیم. گاهی هم مؤلفان خوبی در تاریخ جغرافیای اسلامی بوده‌اند که آثار خوبی داشتند و ما آنها را به فارسی ترجمه کردیم، چرا که اعتقاد داریم باید اصالت کار حفظ شود.
میرسلیم با بیان اینکه زحمت ترجمه یک مقاله به زبان فارسی کمتر از تألیف یک اثر نیست، خاطرنشان کرد: دوستان ما در بنیاد دایرةالمعارف اسلامی از کنار نفوذ بیگانه در شکل‌های مختلف بی‌توجه عبور نکردیم. از این رو دلیلی ندارد که ما در یک مقاله به طور مثال از واژه ترکی استفاده کنیم که در نهایت اگر لازم بود آن واژه را بین دو گیومه آورده‌ایم. اما باز هم این کار را در حد ضرورت انجام می‌دهیم.
وی گفت: بحث واژه نیست، بلکه بحث، ترکیب جمله است، کسی که با زبان فارسی آشناست باید توجه داشته باشد که در ترجمه یک اثر فقط واژه‌ها نیستند بلکه مفهوم کلی جمله باید اندیشیده شود تا از بروز خسارت به زبان فارسی جلوگیری شود وگرنه موجب تضعیف زبان فارسی خواهد شد بنابراین ممکن است در ترجمه، یک جمله عوض شود، چرا که باید ابتدا منظور مؤلف خارجی را فهمید و سپس آن را به زبان فارسی بفهمانیم.
عضو هیأت علمی دانشگاه امیرکبیر تصریح کرد: بخشی از رواج طرز فکرها به آثار ترجمه شده برمی‌گردد؛ ما نیازی به وام گرفتن از سایر زبان‌ها نداریم و باید مراقب باشیم در ارائه مطالب، فرهنگ بیگانه را القا نکنیم؛ همچنین ما رتبه نسبتاً خوبی در مقایسه با سایر کارها بدست آورده‌ایم که زحمات بسیاری برای به سرانجام رساندن این 18 مجلد شده است.
*اسلام به تمامی علوم توجه دارد/ اصطلاح حکمت در قرآن کریم مساوی با اصطلاح فلسفه نیست
در ادامه محسن جهانگیری، چهره ماندگار فلسفه ایران گفت: مسئله علم در اسلام نکته روشنی است و در میان هیچ یک از ادیان و هیچ فرهنگی مانند فرهنگ اسلام به علم و دانش اهمیت داده نشده است. از این رو افتخار ما مسلمانان است که پیامبر ما خود را معلم معرفی می‌کند و می‌گوید خداوند مرا معلم مبعوث کرده است.
وی با اشاره به سخنی از ملاصدرا، گفت: زمانی که پیامبر اکرم(ص) از منزل به طرف مسجد حرکت کرد دو گروه را دید که عده‌ای به دیگران مطلب می‌آموختند و گروه دیگر عبادت می‌کردند و با وجود اینکه حضرت رسول(ص) کار هر دو گروه را تایید کردند، اما در میان جمعی نشستند که به یکدیگر علم می‌آموختند.
جهانگیری یادآور شد: خداوند متعال در آیات قرآن کریم پیامبر خویش را معلم معرفی می‌کند که کتاب آسمانی را به دیگران تعلیم می‌دهد و مقصود از «کتاب» علم شرایع است.
وی به تبیین واژه «حکمت» در آیات قرآن پرداخت و عنوان کرد: اصطلاح حکمت در قرآن کریم مساوی با اصطلاح فلسفه نیست، اگرچه مسلمانان وقتی فلسفه‌های یونان را به زبان عربی ترجمه کردند مانند ما آنقدر غرب‌زده نبودند که هر کلمه غربی را جایگزین آن کنند، بلکه کوشش می‌کردند واژگان عربی را بکار ببرند.
چهره ماندگار فلسفه ایران تصریح کرد: برای انسان دو بال لازم است؛ یکی بال علم و دیگری بال عمل، آن حکمتی که در آیات و روایات اسلامی آمده علم و عمل با هم است، از این رو علما مانند ملاصدرا و شیخ اشراق کلمه حکمت را به جای فلسفه به کار برده‌اند.
وی ادامه داد: حکمت، جامع علم و عمل است و اسلام به همه علوم توجه دارد مانند ابونصر فارابی که کتابی در باب سیاست نوشته است بنابراین علما هیچ علمی را به بهانه‌ای طرد نمی‌کردند بلکه مشتاق علم بودند از هر نوع که وجود داشت.
جهانگیری با اشاره به یکی از ستاره‌پرستان به نام «ثابت بن حرّه» گفت: «ثابت بن حره» یکی از مترجمین مورد احترام مسلمانان در بیت‌الحکمه بغداد بود، وقتی او از دنیا رفت، سید مرتضی زمانی که از قبرستان عبور می‌کرد در نزدیکی قبر وی از اسب پیاده می‌شد و به او احترام می‌کرد و بعد از عبور از قبر ایشان دوباره بر اسب سوار می‌شد، لذا وقتی بر او خرده گرفتند، فرمود من به علمش احترام می‌گذارم.
وی با اشاره به آیه «شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلَـهَ إِلاَّ هُوَ وَالْمَلاَئِکَةُ وَأُوْلُواْ الْعِلْمِ قَآئِمَاً بِالْقِسْطِ» اظهار داشت: ابوحامد غزالی می‌گوید در شرافت علم همین یک آیه بس است که شهادت اهل علم را در ردیف شهادت ملائکه و خداوند قرار داده است.
این چهره فعال فلسفی خطاب به پژوهشگران بنیاد دایرةالمعارف اسلامی گفت: در دوره جوانی که توانایی نسبتا خوبی داشتم متاسفانه کم نوشتم و وقتی به فکر نوشتن افتادم که پیر شدم، اکنون متوجه شدم که هیچ چیزی مانند نوشتن نیست و نوشتن است که انسان را جاودان می‌کند، همانند فردوسی که وقتی شاهنامه را نوشت، اسامی بزرگان و پادشاهان و پهلوانان ایران را زنده کرد و شما در کارتان هیچ تزلزلی ایجاد نکنید که بهترین وسیله برای جاودان شدن همین است.
وی عنوان کرد: در سال 62 پیرو دستور مقام معظم رهبری که در آن زمان رئیس جمهور بودند، درباره شکل دادن به دایرةالمعارف اسلامی، من و دکتر شیرازیان موظف بودیم هیأت امنای اولیه را خدمت ایشان معرفی کنیم که مورد تایید مقام معظم رهبری نیز قرار گرفت و از این رو بنیاد دایرةالمعارف، رسماً کار خود را آغاز کرد.
رئیس هیات امنای بنیاد دایرةالمعارف اسلامی درباره انگیزه و نگاه مقام معظم رهبری در خصوص تأسیس این بنیاد اظهار داشت: شناساندن اسلام ناب و معارف اسلامی و اهل بیت، شناساندن ایران بویژه ایران اسلامی به لحاظ فرهنگ، تمدن،تاریخ، جغرافیا و آداب و رسوم ایران، شناساندن جهان اسلام، شناساندن کشورهای اسلامی و مسلمانانی که در سایر کشورها حضور دارند، از جمله انگیزه‌های مقام معظم رهبری از تأسیس این بنیاد بود.
میرسلیم تصریح کرد: ما موظف بودیم این دانشنامه را به زبان فارسی بنویسیم و با توجه به قابلیت‌های معرفت‌شناسانه زبان فارسی و پاسداری از کیان زبان فارسی و با هدف فراموش نکردن اصالت ابلاغ مفهوم رفتار کنیم.
وی ادامه داد: شاید تاکنون در مجموع بیانات مقام معظم رهبری شاهد توجه خاص ایشان به اهمیت پاسداری از زبان فارسی بوده‌ایم که این توجه و اهتمام باید رنگ و بوی خویش را در اثری مرجع مانند «دانشنامه جهان اسلام» ظاهر می‌کرد.
عضو هیأت علمی دانشگاه امیرکبیر گفت: اگر بخواهیم کار درست انجام شود، ما دست در اندرکاران موضوع باید ایرانی زندگی کنیم؛ کسی می‌تواند از پس دانشنامه جهان اسلام برآید که به مسلمان بودن و ایرانی بودن خویش افتخار کند، کسی که غنای زبان فارسی را می‌شناسد و به زبان فارسی احترام می‌گذارد، همچنین اندیشه‌های بزرگان را به زبان فارسی خوانده و با این گنج عظیم معرفت فرهنگ، آشنا شده باشد.
وی اظهار داشت: ما این ادعا را نداشتیم که در تمام موارد باید کار تألیفی انجام دهیم. گاهی هم مؤلفان خوبی در تاریخ جغرافیای اسلامی بوده‌اند که آثار خوبی داشتند و ما آنها را به فارسی ترجمه کردیم، چرا که اعتقاد داریم باید اصالت کار حفظ شود.
میرسلیم با بیان اینکه زحمت ترجمه یک مقاله به زبان فارسی کمتر از تألیف یک اثر نیست، خاطرنشان کرد: دوستان ما در بنیاد دایرةالمعارف اسلامی از کنار نفوذ بیگانه در شکل‌های مختلف بی‌توجه عبور نکردیم. از این رو دلیلی ندارد که ما در یک مقاله به طور مثال از واژه ترکی استفاده کنیم که در نهایت اگر لازم بود آن واژه را بین دو گیومه آورده‌ایم. اما باز هم این کار را در حد ضرورت انجام می‌دهیم.
وی گفت: بحث واژه نیست، بلکه بحث، ترکیب جمله است، کسی که با زبان فارسی آشناست باید توجه داشته باشد که در ترجمه یک اثر فقط واژه‌ها نیستند بلکه مفهوم کلی جمله باید اندیشیده شود تا از بروز خسارت به زبان فارسی جلوگیری شود وگرنه موجب تضعیف زبان فارسی خواهد شد بنابراین ممکن است در ترجمه، یک جمله عوض شود، چرا که باید ابتدا منظور مؤلف خارجی را فهمید و سپس آن را به زبان فارسی بفهمانیم.
عضو هیأت علمی دانشگاه امیرکبیر تصریح کرد: بخشی از رواج طرز فکرها به آثار ترجمه شده برمی‌گردد؛ ما نیازی به وام گرفتن از سایر زبان‌ها نداریم و باید مراقب باشیم در ارائه مطالب، فرهنگ بیگانه را القا نکنیم؛ همچنین ما رتبه نسبتاً خوبی در مقایسه با سایر کارها بدست آورده‌ایم که زحمات بسیاری برای به سرانجام رساندن این 18 مجلد شده است.
*اسلام به تمامی علوم توجه دارد/ اصطلاح حکمت در قرآن کریم مساوی با اصطلاح فلسفه نیست
در ادامه محسن جهانگیری، چهره ماندگار فلسفه ایران گفت: مسئله علم در اسلام نکته روشنی است و در میان هیچ یک از ادیان و هیچ فرهنگی مانند فرهنگ اسلام به علم و دانش اهمیت داده نشده است. از این رو افتخار ما مسلمانان است که پیامبر ما خود را معلم معرفی می‌کند و می‌گوید خداوند مرا معلم مبعوث کرده است.
وی با اشاره به سخنی از ملاصدرا، گفت: زمانی که پیامبر اکرم(ص) از منزل به طرف مسجد حرکت کرد دو گروه را دید که عده‌ای به دیگران مطلب می‌آموختند و گروه دیگر عبادت می‌کردند و با وجود اینکه حضرت رسول(ص) کار هر دو گروه را تایید کردند، اما در میان جمعی نشستند که به یکدیگر علم می‌آموختند.
جهانگیری یادآور شد: خداوند متعال در آیات قرآن کریم پیامبر خویش را معلم معرفی می‌کند که کتاب آسمانی را به دیگران تعلیم می‌دهد و مقصود از «کتاب» علم شرایع است.
وی به تبیین واژه «حکمت» در آیات قرآن پرداخت و عنوان کرد: اصطلاح حکمت در قرآن کریم مساوی با اصطلاح فلسفه نیست، اگرچه مسلمانان وقتی فلسفه‌های یونان را به زبان عربی ترجمه کردند مانند ما آنقدر غرب‌زده نبودند که هر کلمه غربی را جایگزین آن کنند، بلکه کوشش می‌کردند واژگان عربی را بکار ببرند.
چهره ماندگار فلسفه ایران تصریح کرد: برای انسان دو بال لازم است؛ یکی بال علم و دیگری بال عمل، آن حکمتی که در آیات و روایات اسلامی آمده علم و عمل با هم است، از این رو علما مانند ملاصدرا و شیخ اشراق کلمه حکمت را به جای فلسفه به کار برده‌اند.
وی ادامه داد: حکمت، جامع علم و عمل است و اسلام به همه علوم توجه دارد مانند ابونصر فارابی که کتابی در باب سیاست نوشته است بنابراین علما هیچ علمی را به بهانه‌ای طرد نمی‌کردند بلکه مشتاق علم بودند از هر نوع که وجود داشت.
جهانگیری با اشاره به یکی از ستاره‌پرستان به نام «ثابت بن حرّه» گفت: «ثابت بن حره» یکی از مترجمین مورد احترام مسلمانان در بیت‌الحکمه بغداد بود، وقتی او از دنیا رفت، سید مرتضی زمانی که از قبرستان عبور می‌کرد در نزدیکی قبر وی از اسب پیاده می‌شد و به او احترام می‌کرد و بعد از عبور از قبر ایشان دوباره بر اسب سوار می‌شد، لذا وقتی بر او خرده گرفتند، فرمود من به علمش احترام می‌گذارم.
وی با اشاره به آیه «شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلَـهَ إِلاَّ هُوَ وَالْمَلاَئِکَةُ وَأُوْلُواْ الْعِلْمِ قَآئِمَاً بِالْقِسْطِ» اظهار داشت: ابوحامد غزالی می‌گوید در شرافت علم همین یک آیه بس است که شهادت اهل علم را در ردیف شهادت ملائکه و خداوند قرار داده است.
این چهره فعال فلسفی خطاب به پژوهشگران بنیاد دایرةالمعارف اسلامی گفت: در دوره جوانی که توانایی نسبتا خوبی داشتم متاسفانه کم نوشتم و وقتی به فکر نوشتن افتادم که پیر شدم، اکنون متوجه شدم که هیچ چیزی مانند نوشتن نیست و نوشتن است که انسان را جاودان می‌کند، همانند فردوسی که وقتی شاهنامه را نوشت، اسامی بزرگان و پادشاهان و پهلوانان ایران را زنده کرد و شما در کارتان هیچ تزلزلی ایجاد نکنید که بهترین وسیله برای جاودان شدن همین است.