صراط: 2 دهه پس از فراگیر شدن اینترنت، گسترش فضای مجازی و عدم وجود متولی مناسب برای این حوزه، 17 اسفند ماه 90 رهبر معظم انقلاب دستور تشکیل "شورای عالی‌فضای مجازی" را صادر و رئیس‌جمهور را به عنوان رئیس شورای عالی فضای مجازی تعیین کرد تا موازی‌کاری‌های مختلف شوراها در حوزه فضای مجازی متوقف شود.
رهبر انقلاب آثار چشمگیر شبکه جهانی اینترنت در ابعاد زندگی فردی و اجتماعی، لزوم برنامه‌ریزی و هماهنگی به منظور صیانت از آسیب‌های ناشی از آن و بهره‌گیری حداکثری از فرصت‌ها در جهت ارائه خدمات گسترده و مفید به مردم را از دلایل اصلی ضرورت تشکیل شورای عالی فضای مجازی عنوان و تأکید کردند: این شورا وظیفه دارد مرکزی به نام مرکز ملی فضای مجازی کشور را ایجاد کند.
شوراي عالي فضاي مجازي در واقع به عنوان يک مرجع بالادستي مشابه شوراي عالي انقلاب فرهنگي است که به سياستگذاري‌هاي کلان در حوزه فضاي مجازي می‌پردازد و به دليل اهميت موضوع نيز روساي 3 قوه از سوي مقام معظم رهبري در زمره اعضاي حقوقي آن انتخاب شده‌اند.
در حکم آیت‌الله خامنه‌ای آمده بود: گسترش فزاینده فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی به‌ویژه شبکه جهانی اینترنت و آثار چشمگیر آن در ابعاد زندگی فردی و اجتماعی و لزوم سرمایه‌گذاری وسیع و هدفمند در جهت بهره‌گیری حداکثری از فرصت‌های ناشی از آن در جهت پیشرفت همه جانبه کشور و ارائه خدمات گسترده و مفید به اقشار گوناگون مردم و همچنین ضرورت برنامه‌ریزی و هماهنگی مستمر به منظور صیانت از آسیب‌های ناشی از آن اقتضا می‌کند که نقطه کانونی متمرکزی برای سیاستگذاری، تصمیم‌گیری و هماهنگی در فضای مجازی کشور به‌وجود آید. به این مناسبت شورای‌عالی فضای مجازی کشور با اختیارات کافی به ریاست رئیس جمهور تشکیل می‌شود و لازم است به کلیه مصوبات آن ترتیب آثار قانونی داده شود.
اعضای حقوقی این شورا عبارتند از: رئیس جمهور (رئیس شورای عالی)، رئیس مجلس شورای اسلامی، رئیس قوه قضائیه، رئیس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، دبیر شورای عالی و رئیس مرکز، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر علوم تحقیقات و فناوری، وزیر اطلاعات، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و همچنین اعضای حقیقی: دکتر حمید شهریاری، سید جواد مظلومی، مسعود ابوطالبی، کامیار ثقفی، رسول جلیلی، محمد سرافراز و علیرضا شاه‌میرزایی بودند که برای مدت سه سال تعیین شدند.
این شورا وظیفه داشت تا مرکزی به نام مرکز ملی فضای مجازی کشور ایجاد کند تا اشراف کامل و به‌روز نسبت به فضای مجازی در سطح داخلی و جهانی و تصمیم‌گیری نسبت به نحوه مواجهه فعال و خردمندانه کشور با این موضوع از حیث سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و محتوایی در چارچوب مصوبات شورای عالی و نظارت بر اجرای دقیق تصمیمات در همه سطوح تحقق پیدا کند.
اهداف و سياست‌هاي مركز ملي فضاي مجازي
مركز ملي فضاي مجازي در ابتدای تاسیس با 13 هدف اصلی جهت صیانت و سیاستگذاری فضای مجازی کشور تاسیس شد که برخی از اهداف و سياست‌هاي مركز ملي فضاي مجازي به شرح زیر است:
مواجهه فعال و مبتکرانه با فضاي مجازي در سطح ملي و جهاني و توسعه آن به ميزان آمادگي قطعي نظام (از نظر فني و محتوايي) براي استفاده از فرصت‌ها و مقابله با تهديدات آن.
به حداقل رساندن اتكاي كشور به كشورهاي ديگر در استفاده از فضاي مجازي و توابع آن در عرصه‌هاي فني.
جذاب سازي و غني سازي محتوا و خدمات بومي جهت پاسخگويي حداكثري به نيازهاي داخلي.
آموزش عمومي و فرهنگ‌سازي در جهت بالابردن سواد اينترنتي، هوشياري مردم در مورد مخاطرات فضاي مجازي و انگيزه دادن به مردم براي مقابله با مخاطرات آن در زندگي فردي و اجتماعي.
مقدم داشتن محتوا نسبت به زيرساخت ها، قالب‌ها و خدمات اينترنتي و سرمايه‌گذاري بالا و مستمر در زمينه توليد وسيع و فزاينده محتواي جذاب براساس اسلام ناب محمدي و گفتمان انقلاب اسلامي.
مشاركت حداكثري نيروها و تشكل‌هاي مردمي متعهد در يك فضاي رقابتي جهت بهره‌برداري بهينه از فرصت‌ها.
حضور خلاقانه جمهوري اسلامي ايران در فضاي مجازي در دو عرصه سخت افزاري و نرم‌افزاري خصوصا در جهت ابداع خدمات نو، قوي و جذاب.
ساماندهي تبادل اطلاعات با شبكه جهاني.
فراهم آوردن شرايط لازم براي دستيابي فضاي مجازي كشور به بالاترين سطح از امنيت و سلامت براي آحاد مردم، نظام و كليه نقش‌‌آفرينان در فضاي مجازي.
در نظر گرفتن شرايط جنگ فرهنگي و به تبع آن حاكم كردن روحيه جهادي و گسترش تعامل و هم افزايي بين كليه دستگاه‌ها و نيروهاي مردمي در عالي‌ترين سطح از هماهنگي و انسجام.
ايجاد آمادگي لازم در عالي‌ترين سطح به منظور صيانت از زيرساخت‌هاي حياتي در برابر حملات اينترنتي و دفاع مناسب در برابر هرگونه حمله.
استفاده حداكثري از فضاي مجازي به منظور ارتباط و همكاري وسيع و هدفمند با ملت‌ها خصوصا ملل مسلمان در جهت ترويج و تحقق گفتمان انقلاب اسلامي.
حضور قوي و هدفمند نظام در مجامع و سازمان‌هاي جهاني و ايجاد ائتلاف‌هاي قوي مركب از ملت‌ها و دولت‌ها در جهت كاهش حاكميت قدرت‌هاي بزرگ در عرصه اينترنت و به‌وجود آمدن بستر عادلانه و اخلاقي براي استفاده از اين ابزار توسط همه ملت‌ها و دولت‌ها و همچنين تامين حقوق ملت ايران در اين عرصه.
اقدامات و فعالیت ناچیز شورای عالی فضای مجازی در 3 سال اخیر
شورای‌عالی فضای مجازی به عنوان مهمترین شورای سیاستگذاری فضای مجازی محسوب می‌شود که در طول عمر 3 ساله خود از سیاست‌ها و اهدافی که مقام معظم رهبری برای آن تعیین کرده بود فاصله محسوسی گرفته است؛ آنچنان که با اندکی تامل درمی‌یابیم که در طول این 3 سال مصوبات اندکی داشته و گزارشات آن حکایت از فعالیت ضعیف این شورا دارد.
این اتفاقات در حالی است که شورای عالی فضای مجازی در ابتدای تاسیس، الزام به انجام وظایف مهمی مانند پایش و رصد نظام‌مند و مستمر فرصت‌ها و تهدید‌های فضای مجازی، بررسی و تصویب طرح‌های کلان مرتبط با فضای مجازی کشور نظیر شبکه ملی اطلاعات، آی‌پی‌تی‌وی و آی‌پی‌مدیا را برعهده داشته است.
تاخیر 3 ماهه در برگزاری جلسات شورای عالی فضای مجازی
بیش از ۳ ماه از برگزاری آخرین جلسه شورای عالی فضای مجازی از تاریخ 10 خرداد گذشته است و جلساتی که براساس تاکید آیین‌نامه باید هر 4 هفته حداقل یک جلسه برگزار می‌شد اکنون 12 هفته است که تشکیل نشده است.
در آخرین جلسه شورای عالی فضای مجازی طرح‌های اساسی نظیر آموزش مجازی، کتابخانه الکترونیکی و بانک‌های اطلاعاتی به عنوان برنامه‌های ملی اولویت‌دار به تصویب رسید.
انتظار می‌رفت رییس‌جمهور به عنوان رئیس شورای عالی فضای مجازی و با توجه به آشفتگی‌های فضای مجازی کنونی و مخاطراتی که کشور را از این ناحیه تهدید می‌کند، همت بر برگزاری جلسات این شورا به خرج می‌داد و با برگزاری جلسات منظم به بررسی فرصت‌ها و آسیب‌های این فضا در کشور می‌پرداخت؛ آیا جای این سوال در شرایط سخت امروز فضای مجازی در کشورمان وجود ندارد که به راستی چه "دست‌های پنهانی" در کارند که تمایل ندارند فضای مجازی کشور از طریق مکانیزم‌های تعبیه شده در قانون به سمت قانونمند شدن حرکت کند و از سویی این چهره‌ها صرفا با تکیه بر موضوعات و مسائل دم‌دستی مانند "فیلترینگ" دائما تلاش دارند ضمن تحریک افکار عمومی، ضعف‌ها، تعلل و کارشکنی‌های خود در حوزه فضای مجازی را کتمان کنند.
برگزاری منظم جلسات شورای عالی فضای مجازی علاوه بر تصمیم‌گیری برای مباحث مهم فضای مجازی کشور می‌توانست تکليف راه‌اندازي "شبکه ملي اطلاعات" و طرح‌های در نوبت را تعیین کند.
در حالی که گفته می‌شود موضوع تاخیر برگزاری جلسات شورای عالی فضای مجازی بر عهده شخص رییس‌جمهور است اما طبق آيين‌نامه روساي قوا نیز می‌توانند در صورتي که به هر دليلي رئيس جمهور اين شورا را تشکيل ندهد، نسبت به برگزاري جلسه‌هاي شورا اقدام کنند و با توجه به اینکه جلسات شوراي عالي فضاي مجازي بايد با دستور و حضور شخص رئيس‌جمهور برگزار شود، وی نبايد در اين زمينه تعلل کند.
رهبر انقلاب آثار چشمگیر شبکه جهانی اینترنت در ابعاد زندگی فردی و اجتماعی، لزوم برنامه‌ریزی و هماهنگی به منظور صیانت از آسیب‌های ناشی از آن و بهره‌گیری حداکثری از فرصت‌ها در جهت ارائه خدمات گسترده و مفید به مردم را از دلایل اصلی ضرورت تشکیل شورای عالی فضای مجازی عنوان و تأکید کردند: این شورا وظیفه دارد مرکزی به نام مرکز ملی فضای مجازی کشور را ایجاد کند.
شوراي عالي فضاي مجازي در واقع به عنوان يک مرجع بالادستي مشابه شوراي عالي انقلاب فرهنگي است که به سياستگذاري‌هاي کلان در حوزه فضاي مجازي می‌پردازد و به دليل اهميت موضوع نيز روساي 3 قوه از سوي مقام معظم رهبري در زمره اعضاي حقوقي آن انتخاب شده‌اند.
در حکم آیت‌الله خامنه‌ای آمده بود: گسترش فزاینده فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی به‌ویژه شبکه جهانی اینترنت و آثار چشمگیر آن در ابعاد زندگی فردی و اجتماعی و لزوم سرمایه‌گذاری وسیع و هدفمند در جهت بهره‌گیری حداکثری از فرصت‌های ناشی از آن در جهت پیشرفت همه جانبه کشور و ارائه خدمات گسترده و مفید به اقشار گوناگون مردم و همچنین ضرورت برنامه‌ریزی و هماهنگی مستمر به منظور صیانت از آسیب‌های ناشی از آن اقتضا می‌کند که نقطه کانونی متمرکزی برای سیاستگذاری، تصمیم‌گیری و هماهنگی در فضای مجازی کشور به‌وجود آید. به این مناسبت شورای‌عالی فضای مجازی کشور با اختیارات کافی به ریاست رئیس جمهور تشکیل می‌شود و لازم است به کلیه مصوبات آن ترتیب آثار قانونی داده شود.
اعضای حقوقی این شورا عبارتند از: رئیس جمهور (رئیس شورای عالی)، رئیس مجلس شورای اسلامی، رئیس قوه قضائیه، رئیس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، دبیر شورای عالی و رئیس مرکز، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر علوم تحقیقات و فناوری، وزیر اطلاعات، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و همچنین اعضای حقیقی: دکتر حمید شهریاری، سید جواد مظلومی، مسعود ابوطالبی، کامیار ثقفی، رسول جلیلی، محمد سرافراز و علیرضا شاه‌میرزایی بودند که برای مدت سه سال تعیین شدند.
این شورا وظیفه داشت تا مرکزی به نام مرکز ملی فضای مجازی کشور ایجاد کند تا اشراف کامل و به‌روز نسبت به فضای مجازی در سطح داخلی و جهانی و تصمیم‌گیری نسبت به نحوه مواجهه فعال و خردمندانه کشور با این موضوع از حیث سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و محتوایی در چارچوب مصوبات شورای عالی و نظارت بر اجرای دقیق تصمیمات در همه سطوح تحقق پیدا کند.
اهداف و سياست‌هاي مركز ملي فضاي مجازي
مركز ملي فضاي مجازي در ابتدای تاسیس با 13 هدف اصلی جهت صیانت و سیاستگذاری فضای مجازی کشور تاسیس شد که برخی از اهداف و سياست‌هاي مركز ملي فضاي مجازي به شرح زیر است:
مواجهه فعال و مبتکرانه با فضاي مجازي در سطح ملي و جهاني و توسعه آن به ميزان آمادگي قطعي نظام (از نظر فني و محتوايي) براي استفاده از فرصت‌ها و مقابله با تهديدات آن.
به حداقل رساندن اتكاي كشور به كشورهاي ديگر در استفاده از فضاي مجازي و توابع آن در عرصه‌هاي فني.
جذاب سازي و غني سازي محتوا و خدمات بومي جهت پاسخگويي حداكثري به نيازهاي داخلي.
آموزش عمومي و فرهنگ‌سازي در جهت بالابردن سواد اينترنتي، هوشياري مردم در مورد مخاطرات فضاي مجازي و انگيزه دادن به مردم براي مقابله با مخاطرات آن در زندگي فردي و اجتماعي.
مقدم داشتن محتوا نسبت به زيرساخت ها، قالب‌ها و خدمات اينترنتي و سرمايه‌گذاري بالا و مستمر در زمينه توليد وسيع و فزاينده محتواي جذاب براساس اسلام ناب محمدي و گفتمان انقلاب اسلامي.
مشاركت حداكثري نيروها و تشكل‌هاي مردمي متعهد در يك فضاي رقابتي جهت بهره‌برداري بهينه از فرصت‌ها.
حضور خلاقانه جمهوري اسلامي ايران در فضاي مجازي در دو عرصه سخت افزاري و نرم‌افزاري خصوصا در جهت ابداع خدمات نو، قوي و جذاب.
ساماندهي تبادل اطلاعات با شبكه جهاني.
فراهم آوردن شرايط لازم براي دستيابي فضاي مجازي كشور به بالاترين سطح از امنيت و سلامت براي آحاد مردم، نظام و كليه نقش‌‌آفرينان در فضاي مجازي.
در نظر گرفتن شرايط جنگ فرهنگي و به تبع آن حاكم كردن روحيه جهادي و گسترش تعامل و هم افزايي بين كليه دستگاه‌ها و نيروهاي مردمي در عالي‌ترين سطح از هماهنگي و انسجام.
ايجاد آمادگي لازم در عالي‌ترين سطح به منظور صيانت از زيرساخت‌هاي حياتي در برابر حملات اينترنتي و دفاع مناسب در برابر هرگونه حمله.
استفاده حداكثري از فضاي مجازي به منظور ارتباط و همكاري وسيع و هدفمند با ملت‌ها خصوصا ملل مسلمان در جهت ترويج و تحقق گفتمان انقلاب اسلامي.
حضور قوي و هدفمند نظام در مجامع و سازمان‌هاي جهاني و ايجاد ائتلاف‌هاي قوي مركب از ملت‌ها و دولت‌ها در جهت كاهش حاكميت قدرت‌هاي بزرگ در عرصه اينترنت و به‌وجود آمدن بستر عادلانه و اخلاقي براي استفاده از اين ابزار توسط همه ملت‌ها و دولت‌ها و همچنين تامين حقوق ملت ايران در اين عرصه.
اقدامات و فعالیت ناچیز شورای عالی فضای مجازی در 3 سال اخیر
شورای‌عالی فضای مجازی به عنوان مهمترین شورای سیاستگذاری فضای مجازی محسوب می‌شود که در طول عمر 3 ساله خود از سیاست‌ها و اهدافی که مقام معظم رهبری برای آن تعیین کرده بود فاصله محسوسی گرفته است؛ آنچنان که با اندکی تامل درمی‌یابیم که در طول این 3 سال مصوبات اندکی داشته و گزارشات آن حکایت از فعالیت ضعیف این شورا دارد.
این اتفاقات در حالی است که شورای عالی فضای مجازی در ابتدای تاسیس، الزام به انجام وظایف مهمی مانند پایش و رصد نظام‌مند و مستمر فرصت‌ها و تهدید‌های فضای مجازی، بررسی و تصویب طرح‌های کلان مرتبط با فضای مجازی کشور نظیر شبکه ملی اطلاعات، آی‌پی‌تی‌وی و آی‌پی‌مدیا را برعهده داشته است.
تاخیر 3 ماهه در برگزاری جلسات شورای عالی فضای مجازی
بیش از ۳ ماه از برگزاری آخرین جلسه شورای عالی فضای مجازی از تاریخ 10 خرداد گذشته است و جلساتی که براساس تاکید آیین‌نامه باید هر 4 هفته حداقل یک جلسه برگزار می‌شد اکنون 12 هفته است که تشکیل نشده است.
در آخرین جلسه شورای عالی فضای مجازی طرح‌های اساسی نظیر آموزش مجازی، کتابخانه الکترونیکی و بانک‌های اطلاعاتی به عنوان برنامه‌های ملی اولویت‌دار به تصویب رسید.
انتظار می‌رفت رییس‌جمهور به عنوان رئیس شورای عالی فضای مجازی و با توجه به آشفتگی‌های فضای مجازی کنونی و مخاطراتی که کشور را از این ناحیه تهدید می‌کند، همت بر برگزاری جلسات این شورا به خرج می‌داد و با برگزاری جلسات منظم به بررسی فرصت‌ها و آسیب‌های این فضا در کشور می‌پرداخت؛ آیا جای این سوال در شرایط سخت امروز فضای مجازی در کشورمان وجود ندارد که به راستی چه "دست‌های پنهانی" در کارند که تمایل ندارند فضای مجازی کشور از طریق مکانیزم‌های تعبیه شده در قانون به سمت قانونمند شدن حرکت کند و از سویی این چهره‌ها صرفا با تکیه بر موضوعات و مسائل دم‌دستی مانند "فیلترینگ" دائما تلاش دارند ضمن تحریک افکار عمومی، ضعف‌ها، تعلل و کارشکنی‌های خود در حوزه فضای مجازی را کتمان کنند.
برگزاری منظم جلسات شورای عالی فضای مجازی علاوه بر تصمیم‌گیری برای مباحث مهم فضای مجازی کشور می‌توانست تکليف راه‌اندازي "شبکه ملي اطلاعات" و طرح‌های در نوبت را تعیین کند.
در حالی که گفته می‌شود موضوع تاخیر برگزاری جلسات شورای عالی فضای مجازی بر عهده شخص رییس‌جمهور است اما طبق آيين‌نامه روساي قوا نیز می‌توانند در صورتي که به هر دليلي رئيس جمهور اين شورا را تشکيل ندهد، نسبت به برگزاري جلسه‌هاي شورا اقدام کنند و با توجه به اینکه جلسات شوراي عالي فضاي مجازي بايد با دستور و حضور شخص رئيس‌جمهور برگزار شود، وی نبايد در اين زمينه تعلل کند.
