آيا ترکيه به سوريه حمله خواهد کرد؟

«آيا ترکيه به سوريه حمله خواهد کرد؟» عنوان يادداشت روز روزنامه خراسان به قلم عليرضا رضاخواه است كه در آن مي‌خوانيد:

روز چهارشنبه هفته گذشته چند گلوله خمپاره از خاک سوريه به مناطقي در شرق ترکيه اصابت کرد که به کشته شدن پنج غيرنظامي ترکيه اي و زخمي شدن هشت تن ديگر از جمله چند افسر پليس انجاميد اقدامي که واکنش نظامي ترکيه را به دنبال داشت.

درگيري هاي مرزي هفته گذشته سوريه و ترکيه بار ديگر اين سئوال را در ميان سياستمداران و تحليل گران سياسي مطرح ساخت که آيا منطقه خاورميانه بازهم شاهد يک نزاع کلاسيک خواهد بود؟ به بيان ديگر آيا ترکيه که اين روزها تلاش ديپلماتيک زيادي را براي ايجاد يک اجماع جهاني به منظور اقدام نظامي عليه دمشق دنبال مي کند، حمله خمپاره اي صورت گرفته از خاک سوريه را بهانه اي براي مداخله نظامي قرار خواهد داد؟ بررسي ابعاد سياسي، نظامي و اجتماعي چنين اقدامي از سوي آنکارا مي تواند در پاسخ به اين سئوالات مثمرثمر باشد.

در بعد سياسي چه از منظر سياست داخلي و چه از منظر سياست خارجي هر گونه اقدام نظامي يک جانبه از سوي آنکارا بر عليه دمشق با چالش هاي جدي مواجه خواهد بود. حمله نظامي به سوريه از بعد منطقه اي با مخالفت جدي ايران، عراق و لبنان همراه خواهد بود. از بعد بين المللي نيز واکنش چين و روسيه به اين اقدام مي تواند براي آنکارا گران تمام شود.

اين در حالي است که از منظر سياست داخلي نيز احزاب سياسي چه احزاب اسلام گرا مانند حزب سعادت و چه احزاب سکولار مانند حزب جمهوري خلق و حتي بسياري از سياست مداران حزب عدالت و توسعه اقدام نظامي بر عليه سوريه را بر خلاف منافع ملي ترکيه مي دانند. اردوغان به عنوان رهبر حزب عدالت و توسعه نيز به خوبي بر تبعات درگيري نظامي با سوريه آگاه است.

شليک چند موشک سوري به مراکز توريستي ترکيه به راحتي کمر اقتصاد متکي بر توريسم آنکارا را خواهد شکست. حزب حاکم که به دليل بهبود وضعيت اقتصادي ترکيه توانسته بيش از 3 دوره قدرت را در ترکيه از آن خود نمايد بحران اقتصادي ناشي از ماجراجويي سياسي را پاشنه آشيل حاکميت سياسي خود مي داند.

از منظر اجتماعي نيز بافت متکثر ترکيه باعث شده است که حاکمان اين کشور در اتخاذ سياست هاي خصمانه در قبال همسايگان خود با احتياط فوق العاده رفتار کنند. حضور حدود 20 ميليون علوي در کنار کردها، ترکمن ها و دروزي ها، پايگاه اجتماعي مناسبي را براي مخالفان جنگ با سوريه در ترکيه ايجاد کرده است.

حضور هويت هاي مختلف که روزي در رهيافت "عمق استراتژيک" داوود اوغلو، معمار سياست خارجي ترکيه ، به عنوان فرصتي براي عملکرد ديپلماسي ترکيه تعريف مي شد، امروز چالشي جدي براي مداخله گري فرقه اي حزب عدالت و توسعه در بحران سوريه محسوب مي شود. رسانه هاي ترک زبان چندي پيش از اعزام جوانان علوي ترکيه براي پيوستن به ارتش سوريه براي مقابله با تروريست هاي القاعده خبر داده بودند.

زنگ خطري که به معني شکل گيري گونه جديدي از ميليشياي قومي در کنار پ ک ک و ديگر گروه‌هاي مخالف دولت مرکزي در ترکيه مي باشد. از منظر نظامي نيز، ترکيه بدون کمک و همياري ناتو و آمريکا به هيچ وجه توان راه اندازي يک جنگ منطقه‌اي را ندارد.

ناتو به دليل مشکلات اقتصادي کشورهاي اروپايي و آمريکا نيز به خاطر انتخابات رياست جمهوري پيش رو و نداشتن يک چشم انداز روشن براي سوريه بدون اسد به هيچ وجه تمايلي براي مداخله نظامي در اين کشور ندارند. دولت " اردوغان" اميدوار بود که مخالفان سوري بتوانند پيروزي سريعي عليه نظام سوريه بدست آورند و انتظار اين همه پايداري ارتش و طرفداران بشار اسد را نداشت.

ادامه ناآرامي ها در سوريه، اختلاف گسترده ميان گروه هاي مخالف دولت و عدم توانايي اين گروه ها در ايجاد يک اپوزيسيون واحد، افزايش مخالفت هاي داخلي با ماجراجويي هاي اردوغان در کنار بار مالي حضور بيش از يکصد هزار پناهجوي سوري در خاک ترکيه تنها بخشي از هزينه اي است که سياست هاي تهاجمي دولتمردان ترک براي اين کشور به دنبال داشته است.درگيري نظامي با همسايه اي که حدود 85 درصد توان موشکي خود را آماده در اختيار دارد به معني يک انتحار سياسي براي سردمداران حزب عدالت و توسعه خواهد بود.

با توجه به دلايل ذکر شده تمايل آنکارا براي آغاز يک جنگ نظامي کلاسيک با سوريه دور از ذهن است. از سوي ديگر اسد نيز هيچ علاقه اي به شروع يک درگيري مرزي با ترکيه ندارد. وي به نيروهاي خود در داخل نياز دارد. جنگيدن در چند محور مختلف باعث فرسايش نيروهاي نظامي اين کشور خواهد شد. البته بايستي توجه داشت که اين نزاع يک بعد ديگر نيز دارد.

جريان هاي مخالف سوري و به ويژه گروه موسوم به ارتش آزاد سوريه که به نوشته روزنامه لس آنجلس تايمز تا کنون بيش از 75 درصد توان نظامي خود را در مقابله با نيروهاي وفادار به دولت از دست داده است، تلاش مي کنند تا پاي کشورهاي ديگر به ويژه ترکيه را به صحنه درگيري هاي سوريه بکشانند. ارتش آزاد که اخيرا مجبور شده فرماندهي خود را از داخل خاک ترکيه به سوريه منتقل کند. در تلاش است تا با بحران آفريني در روابط متشنج سوريه و ترکيه اهداف خود را پيش ببرند.