صراط: در روزهای گذشته دو اتوبوس مسافربری در جاده های کشور دچار آتش سوزی شدند. اولین حادثه در محور اصفهان – بندر عباس و در تاریخ 4 اسفند رخ داد و به فاصله هشت روز دومین آتش سوزی در مسیر سنندج – تهران بوقوع پیوست . خوشبختانه هیچ یک از مسافران در این دو آتش سوزی آسیب ندیدند و هر دو حادثه از نظر شدت و پیامدها یکسان بودند . اما نحوه انتشار اخبار مربوط به این دو حادثه مشابه موضوعی قابل تامل برای تحلیل گران حوزه رسانه است و می تواند در شفاف کردن پشت پرده برخی اتفاقات و چگونگی به جریان افتادن یک محور تبلیغی موثر باشد.
یکی از آشکار ترین مثال ها در دنیای واقعیت را می توان در نحوه پوشش اخبار مربوط به آتش سوزی دو اتوبوس مشاهده کرد. « آتش سوزی اتوبوس اسکانیا ، خطر از بیخ گوش 26 مسافر گذشت » ، « بازی با جان مردم تا کی؟» ، « آتش سوزی اتوبوس اسکانیا ، مسافران جان سالم به در بردند » اینها نمونه هایی از تیترهای برخی رسانه های مشخص برای حادثه اول است اما همین رسانه ها برای حادثه دوم که به فاصله چند روز رخ داد تیترهای اینگونه برگزیدند : « آتش سوزی اتوبوس مسیر سنندج – تهران خسارتی نداشت » ، « آتش سوزی اتوبوس در مسیر ساوه – همدان ». هر بیننده ای با نگاه به این تیترها متوجه می شود که در خبر اول تلاش شده تا آتش سوزی اتوبوس « اسکانیا » برجسته شده است اما در خبر دوم اثری از برند اتوبوس که « بنز » بود دیده نمی شود . در خبر اول تلاش می شود تا موضوع « خطر و مرگ » برجست شود اما در آتش سوزی دوم موضوع « سلامت و نبود خسارت » به مخاطب القا می شود.
این نحوه خبر رسانی برای نخستین بار نیست که رخ می دهد. در تاریخ 29 بهمن ماه امسال یک اتوبوس « ولوو » در جاده هراز به دره سقوط کرد . جریان رسانه ای مشخص راننده را مقصر معرفی کرد که چند دقیقه قبل از حادثه با تلفن همراه صحبت می کرده و توجهی به نقایص فنی اتوبوس نشد اما همین جریان رسانه ای در شش ماه گذشته و با وجود اعلام همه مراجع ذی صلاح در مستدل نبودن ایرادات فنی خودرو در تصادف اتوبان تهران – قم ضمن برجسته کردن نام اسکانیا ، قصه ها از نقایص فنی این خودرو نوشتند!!!
در نیمه دوم سال 92 مسولان شرکت عقاب افشان که تولید کننده اتوبوس اسکانیا در ایران است برای پاسخگویی به هجمه رسانه ای انجام شده همه مساعی خود را بکار بردند. اما جریان رسانه ای خاص نخواست تا مدارک علمی و کارشناسی را ببیند و این فضاسازی ها فشار را بر نیروی انتظامی برای عدم شماره گذاری این اتوبوس و تداوم سیاست کنونی بیشتر کرد.
رفتار و عملکرد برخی رسانه های خصوصی بویژه در فضای مجازی که متاثر از فرهنگ سرمایه داری است کاملا قابل فهم است. می توان درک کرد که کانون های ثروت و قدرت و مافیای علاقه مند به واردات برای تحقق منویات خود نیاز به بستر سازی و توجیه افکارعمومی دارند اما انتظار از رسانه هایی که با بودجه بیت المال اداره می شوند متفاوت است. در این میان رسانه ملی نقش بسزایی در به جریان افتادن اخبار صحیح و از سکه افتادن فضا سازی سایت های معطوف به باندهای قدرت دارد . زیرا آنها به دنبال غبار آلود کردن فضا برای پیش بردن منافع افراد هستند و به منافع ملی کمتر می اندیشند.
شاید به همین دلیل است که مدیر عامل عقاب افشان در نامه به عزت الله ضرغامی رییس سازمان صدا و سیما می نویسد : « جای تاسف دارد که رسانه ملی، بدون توجه به شعار حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی که از سوی مقام معظم رهبری نام گذاری شده است، با پخش اخبار منفی کیفیت تولیدات این شرکت بین المللی را زیر سوال برده و می برد و اسباب لغو انعقاد قراردادهای بین المللی این شرکت با کشورهایی از جمله اکراین، مصر، عراق و چند کشور آفریقایی را فراهم کرده است و در اطلاع رسانی های بدون پشتوانه مستدل خود گاهی چنان کیفیت تولیدات شرکت عقاب افشان را نادیده می گیرد که گویی این تولید کننده بزرگ حمل و نقل عمومی بدون اخذ مجوزهای لازم از سوی موسسه ملی استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران و معاونت فنی و مهندسی خدمات ترافیکی پلیس راهوار ناجا خود اقدام به شماره گذاری اتوبوس ها کرده است!»
قانون مربوط به حقوق وسایل ارتباط جمعی در بررسی حقوق رسانه ها و شهروندان حقوقی و حقیقی دچار نقص و ایراد است. هیات نظارت ابزار لازم برای نظارت بر عملکرد همه مطبوعات ، رسانه ملی و فضای سایبر را ندارد. نظارت بر عملکرد رسانه ها تنها در حوزه سیاسی خلاصه شده است و در حوزه اقتصادی کمتر نظارتی بر عملکرد برخی رسانه ها و وابستگی شان به باندهای قدرت انجام می شود. نتیجه آنکه این رسانه ها به صورت مستقیم و غیر مستقیم به اقتصاد کشور ضربه می زنند و خواهند زد.
**********
تامین امنیت جانی مسافران وظیفه همه دستگاه های مرتبط به حمل و نقل جاده ای است و رسانه ها نیز به عنوان چشم ناظر رسالت دارند تا در این حوزه هم از حقوق مردم صیانت کنند و مسولان را نسبت به انجام وظایف خود هوشیارتر نمایند. اما کارکرد نظارتی و بی طرفی رسانه ها بویژه رسانه هایی که توسط بخش خصوصی اداره می شوند گه گاه در سایه اهداف مدیران آنها گم و کمرنگ می شود بنحوی که تشخیص واقعیت با دروغ توسط مخاطبان دشوار می شود. یکی از آشکار ترین مثال ها در دنیای واقعیت را می توان در نحوه پوشش اخبار مربوط به آتش سوزی دو اتوبوس مشاهده کرد. « آتش سوزی اتوبوس اسکانیا ، خطر از بیخ گوش 26 مسافر گذشت » ، « بازی با جان مردم تا کی؟» ، « آتش سوزی اتوبوس اسکانیا ، مسافران جان سالم به در بردند » اینها نمونه هایی از تیترهای برخی رسانه های مشخص برای حادثه اول است اما همین رسانه ها برای حادثه دوم که به فاصله چند روز رخ داد تیترهای اینگونه برگزیدند : « آتش سوزی اتوبوس مسیر سنندج – تهران خسارتی نداشت » ، « آتش سوزی اتوبوس در مسیر ساوه – همدان ». هر بیننده ای با نگاه به این تیترها متوجه می شود که در خبر اول تلاش شده تا آتش سوزی اتوبوس « اسکانیا » برجسته شده است اما در خبر دوم اثری از برند اتوبوس که « بنز » بود دیده نمی شود . در خبر اول تلاش می شود تا موضوع « خطر و مرگ » برجست شود اما در آتش سوزی دوم موضوع « سلامت و نبود خسارت » به مخاطب القا می شود.
این نحوه خبر رسانی برای نخستین بار نیست که رخ می دهد. در تاریخ 29 بهمن ماه امسال یک اتوبوس « ولوو » در جاده هراز به دره سقوط کرد . جریان رسانه ای مشخص راننده را مقصر معرفی کرد که چند دقیقه قبل از حادثه با تلفن همراه صحبت می کرده و توجهی به نقایص فنی اتوبوس نشد اما همین جریان رسانه ای در شش ماه گذشته و با وجود اعلام همه مراجع ذی صلاح در مستدل نبودن ایرادات فنی خودرو در تصادف اتوبان تهران – قم ضمن برجسته کردن نام اسکانیا ، قصه ها از نقایص فنی این خودرو نوشتند!!!
در نیمه دوم سال 92 مسولان شرکت عقاب افشان که تولید کننده اتوبوس اسکانیا در ایران است برای پاسخگویی به هجمه رسانه ای انجام شده همه مساعی خود را بکار بردند. اما جریان رسانه ای خاص نخواست تا مدارک علمی و کارشناسی را ببیند و این فضاسازی ها فشار را بر نیروی انتظامی برای عدم شماره گذاری این اتوبوس و تداوم سیاست کنونی بیشتر کرد.
رفتار و عملکرد برخی رسانه های خصوصی بویژه در فضای مجازی که متاثر از فرهنگ سرمایه داری است کاملا قابل فهم است. می توان درک کرد که کانون های ثروت و قدرت و مافیای علاقه مند به واردات برای تحقق منویات خود نیاز به بستر سازی و توجیه افکارعمومی دارند اما انتظار از رسانه هایی که با بودجه بیت المال اداره می شوند متفاوت است. در این میان رسانه ملی نقش بسزایی در به جریان افتادن اخبار صحیح و از سکه افتادن فضا سازی سایت های معطوف به باندهای قدرت دارد . زیرا آنها به دنبال غبار آلود کردن فضا برای پیش بردن منافع افراد هستند و به منافع ملی کمتر می اندیشند.
شاید به همین دلیل است که مدیر عامل عقاب افشان در نامه به عزت الله ضرغامی رییس سازمان صدا و سیما می نویسد : « جای تاسف دارد که رسانه ملی، بدون توجه به شعار حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی که از سوی مقام معظم رهبری نام گذاری شده است، با پخش اخبار منفی کیفیت تولیدات این شرکت بین المللی را زیر سوال برده و می برد و اسباب لغو انعقاد قراردادهای بین المللی این شرکت با کشورهایی از جمله اکراین، مصر، عراق و چند کشور آفریقایی را فراهم کرده است و در اطلاع رسانی های بدون پشتوانه مستدل خود گاهی چنان کیفیت تولیدات شرکت عقاب افشان را نادیده می گیرد که گویی این تولید کننده بزرگ حمل و نقل عمومی بدون اخذ مجوزهای لازم از سوی موسسه ملی استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران و معاونت فنی و مهندسی خدمات ترافیکی پلیس راهوار ناجا خود اقدام به شماره گذاری اتوبوس ها کرده است!»
قانون مربوط به حقوق وسایل ارتباط جمعی در بررسی حقوق رسانه ها و شهروندان حقوقی و حقیقی دچار نقص و ایراد است. هیات نظارت ابزار لازم برای نظارت بر عملکرد همه مطبوعات ، رسانه ملی و فضای سایبر را ندارد. نظارت بر عملکرد رسانه ها تنها در حوزه سیاسی خلاصه شده است و در حوزه اقتصادی کمتر نظارتی بر عملکرد برخی رسانه ها و وابستگی شان به باندهای قدرت انجام می شود. نتیجه آنکه این رسانه ها به صورت مستقیم و غیر مستقیم به اقتصاد کشور ضربه می زنند و خواهند زد.