این در حالی است که از زمانی که واشنگتن ائتلاف بین المللی علیه دولت اسلامی در عراق و شام – داعش- را تشکیل داده و رهبری آن را بدست گرفت، صحنه سیاسی سوریه و منطقه پیچیده شد.
در این شرایط، سوریه با حملات هوایی آمریکا به مواضع گروه تروریستی داعش موافقت کرد در حالی که ایران مخالفت خود را با این ائتلاف اعلام داشت و مسکو نیز اظهارات تندی علیه آن ایراد کرد.
اکنون باید پرسید در داخل ائتلاف روسیه- ایران- سوریه چه اتفاقی افتاده است؟ سوالی که چه بسا از نظر دیپلماتیک باید از آن صرف نظر کرد.
نکته جالب اینکه ولید المعلم که بسیار سنجیده سخن می گوید، این بار بدون هیچ قیدی صحبت کرده و در پایان گفت: « هرچه از صحبتهایم را که می خواهی منتشر کن. ارزیابی آن بر عهده خودت».
به این ترتیب آنچه را که از گفت و گوی طولانی با رئیس دستگاه دیپلماسی سوریه قابل گفتن است، انتخاب کرده و منتشر می کنم.
آنچه در زیر آمده مطالبی است که قابل انتشار یافتم و خود نیز از سیاست سوریه که تحت هر شرایطی بر اساس معیارها و سنت عمل می کند، درک دقیقی پیدا کردم.
این سیاست ها برخاسته از این است که سوریه دولت مرکزی در منطقه است و در این خصوص کوتاهی و مسامحه نمی کند، اما نبردها را با نهایت انعطاف و هوشیاری پیش می برد و اولویت های مرحله ای را در نظر می گیرد، همانطور که اکنون اولویت آن شکست دادن تروریسم در سوریه است.
المعلم پس از جراحی قلب بار دیگر سلامتی را به دست آورده و لبخند زدن و سیگار کشیدن را از سر گرفت، دیدگاه او پانورامایی ومبتنی بر واقع نگری و بدون هیچ ظاهر سازی، در آن خشم و هیجان و یا شتاب زدگی و یا سیستی جایی ندارد بلکه به دقت اولویت ها را مشخص کرده و بازی شطرنج بین المللی و منطقه ای را با مهارت بازی می کند و یک جا بازی را به حریف واگذار می کند تا در جای دیگر پیروزی را از آن خود کند و با احتیاط اما اطمینان به سمت هدف جلو می رود.
بازی خطرناکی که حافظ اسد در سال 1970 آغاز کرد، هنوز ادامه دارد و بازیگر سوری همچنان در جایگاه خود است، این برداشتی من پس از دیدار آزاد با وزیری است که وارد قمار بحران سوریه شده است، با تمام سختی های آن، سخت تر اینکه باید کاملا آرام بوده و اعتماد به نفس داشته باشد؛.
او در این دیدار شووی سابق و نیز سرگئی لاوروف را یادآوری کرد.
از ولید المعلم در مورد رابطه اش با همتای روسی سوال کردم و دریافتم که روابط آنان از روابط سیاسی و حرفه ای فراتر رفته و این دو روابط شخصی داشته و دو دوست تمام عیار هستند، با یکدیگر به صراحت صحبت کرده و به تفاهم می رسند و در برخی موارد نیز انتقادهای دوستانه ای دارند .
روابط سوریه و روسیه آنطور که سالهای بحران و جنگ نشان داد، روابطی متمایز و بسیار خوب است، دمشق با سایر دوستان روسیه متفاوت است، زیرا از این روابط برای باجگیری از غرب استفاده نمی کند، بلکه بر اساس علاقه و تمدن به روسیه تمایل دارد و آنان نیز به روسیه نه فقط به عنوان یک متحد بلکه عضوی از خانواده می نگرند.
روسیه با اعتقاد ارتدوکسی یا یکی از عناصر اصلی هویت ملی خود به سوریه مدیون است و اکنون نیز به آن مدیون است، همانطور که ایران نیز به سوریه مدیون است، زیرا اگر مقاومت سوریه نبود، ایران نمی توانست نقش منطقه ای و بین المللی کنونی را به دست آورد.
دیپلماسی سوریه پشتوانه مستحکمی دارد که در مقاومت و ایستادگی مردم و قدرت و انسجام ارتش و اعتماد دولت به آن نمود می یابد، بدون اینکه هیچ غرور و ماجراجویی در آن باشد.
اولویت کنونی آن اداره تمام پرونده ها به گونه ای است که ایستادگی و حمایت از سوریه در برابر دشمنانی که قدرت آنان از سوریه بیشتر است، تضمین کرده و سلاح ارتش را نیز تامین کند.
ولید المعلم در این مصاحبه اظهار داشت: دمشق به دو متحد خود یعنی ایران و روسیه توضیح داد که موضع آن در قبال ائتلاف آمریکا علیه داعش این ائتلاف را در برابر دو گزینه قرار می دهد:
مخالفت – بدون قدرت موفقیت نظامی آن- که به تندروهای راس دولت آمریکا و متحدان منطقه ای واشنگتن بهانه مناسبی می دهد که حمله آمریکا- ناتو علیه سوریه را آغاز کنند، اما « ما این بهانه را به آنان نخواهیم داد»
گزینه دوم: قبول سیاسی این ائتلاف که این با راهبرد حاکمیتی و سیاسی ما در تعارض است و به این ترتیب گزینه سوم را در نظر گرفتیم که همان « قبول واقعیت » است که در آن نه ماجراجویی در نبردی شکست خورده وجود دارد نه اعتراف سیاسی به آن؛ « نه هماهنگی بین ما و بین آمریکایی ها هست، و نه معامله ای در کار است؛ آنان به طور مستقیم و توسط بشار الجعفری نماینده ما در سازمان ملل و توسط بغداد و مسکو به ما اعلام کردند که حملات هوایی به طور انحصاری فقط علیه داعش است و به ارتش سوریه آسیبی نخواهد رسید».
آیا به این تعهد اعتماد داریم؟ به طور موقت بله، می دانیم که باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا بنابر دلایل داخلی در نظر دارد از جنگ با سوریه خودداری کند و به حملات هوایی علیه داعش اکتفا کرده است، ما از این وضعیت استفاده می بریم و به نفع ماست، اما نمی دانیم اوباما تحت فشارهای روز افزون چگونه عمل خواهد کرد، فشارهایی که چنانچه جمهوری خواهان اکثریت را به دست بگیرند، بیش از پیش تاثیر گذار خواهد بود.
از همین رو باید آماده باشیم و این چیزی است که به صراحت برای روسیه توضیح داده و از آن خواستیم که از فرصت استفاده کرده و سلاح در اختیار ما قرار دهد.
چیزی به موافقت نهایی کرملین برای اعصای اس 300 باقی نمانده
**اس 300؟
بله و اسلحه های دیگر که ارتش سوریه بتواند با استفاده از آن با چالش های آینده روبه رو شود.
آیا اس 300 را در اختیار گرفتید؟
نه اما در زمان منطقی سامانه موکشی اس 300 و سایر سلاح ها را می گیریم، زیرا شرکت های روسی بر اساس بروکراسی آرام و کند عمل می کنند، اما مشکل اصلی رو به حل و فصل است، منظورم موافقت سیاسی کرملین است که چیزی به پایان آن نمانده است.
**آیا روسیه با اعطای وام یک میلیار دلاری موافقت کرد؟
ما چنین درخواستی نکردیم، نمی دانم منبع این خبر کجاست اما نادرست است. از متحد ایرانی خود تسهیلات کافی دریافت می کنیم اما درخواستمان از روسیه مهم تر از دریافت وام و شامل سلسله توافقنامه‌های اقتصادی و تجاری است که در حمایت از اقتصاد سوریه کمک خواهد کرد و در تقویت مقاومت وبازسازی کشور نیز موثر خواهد بود و البته این درخواست با تفاهم و پاسخ روسیه نیز روبه رو شد.
دمشق با تهران و مسکو اختلاف ندارد
المعلم در توضیح این مطلب افزود: دمشق با مسکو و تهران اختلافی ندارد، بلکه ارزیابی هر یک از ما از موضع گیری برای مقابله با چالش مشترک، متفاوت است با این حال ما از موضع این دو در قبال ائتلاف آمریکا خشنود هستیم.
**با وجود اختلاف؟
اختلافی وجود ندارد، بلکه همانطور که گفتم برای رویارویی با چالش مشترک، موضع گیری ها متفاوت است و این ما هستیم که جنگ را اداره می کنیم و موضع ما نیز با دقت تحت تاثیر موازنه قدرت های میدانی اتخاذ شده است در حالی که روسیه و ایران می توانند مواضع قاطعانه ای در برابر ائتلاف آمریکا اتخاذ کنند و از مواضع آنان خرسند بوده و ادامه آن را خواستار هستیم زیرا مانع از رشد رویکردهای خصمانه غرب می شود.
ترکیه برای تجاوز به سوریه با مخالفت واشنگتن و ریاض روبه رو است
**آیا احتمال می دهید ترکیه به حمله علیه سوریه اقدام کند آیا در مقابل آن خواهید ایستاد؟
تصمیم راهبردی ما مقابله با هرگونه تجاوز نظامی ترکیه است و امیدواریم هرچه سریع تر توان وقابلیت تسلیحاتی منحصر به فردی را که ضامن ناکام ماندن تجاوزات باشد، به دست آوریم.
اما احتمال نمی دهیم که ترکیه به زودی بتواند علیه سوریه اقدام کند، زیرا شروط آنکارا برای دخالت در سوریه همچنان با مخالفت واشنگتن روبه رو است به اضافه عربستان بعنوان رقیب اصلی ترکیه در جبهه دیگر نیز اینکه از چنین اقدامی رضایت ندارد؛ جبهه ای که دستخوش تناقض هایی شده است که به نفع ما است.
علاوه بر این، اوضاع داخلی ترکیه برای رویارویی با شورش احتمالی کُردها بسیار متزلزل و شکننده است زیرا ایستادگی هم وطنان کُرد در عین العرب سیاست اردوغانی را ناکام گذاشته و در مقابل به حملات هوایی اوباما مفهوم بخشیده است.
به هر حال موضع ترکیه در قبال تجاوز داعش به عین العرب، تمام کُردها را در هر نقطه ای علیه دولت ترکیه بسیج کرده و کُردها نه فقط از داخل ترکیه – که حدود 15 میلیون نفر برآور می شوند- بلکه کُردهای عراق در حال اتحاد و گردآمدن در اطراف فرماندهی عبدالله اوجالان هستند، به این ترتیب با هر روز مقاومت کُردها در عین العرب مسعود بارزانی و متحد او یعنی اردوغان با شکست روبه رو می شوند.
**اما دمشق در کجای نبرد عین العرب است؟
عین العرب شهر سوری است و اهالی آن نیز سوری هستند، ما همچنان برای آن کمک غدایی و تسلیحاتی ارسال می کنیم و به این کمک ها ادامه خواهیم داد.
پیش از اینکه آمریکایی ها حملات هوایی را آغاز کنند، نیروی هوایی سوریه نیز هر روز مواضع داعش در اطراف عین العرب را هدف قرار می داد، اما به دلیل نبود هماهنگی با آمریکایی ها به ناچار این حملات را متوقف کردیم.
*آیا صالح مسلم رهبر حزب دموکرات کردهای سوریه، جدایی طلب است؟
نه جدایی طلب نیست این حزب تحت فشار جنگ، در مناطقی که بیشتر ساکنان آن کُرد هستند، مدیریت مستقل ایجاد کرد و بسیار تاکید داشت که این مدیریت کُردی بوده و شامل عشایر عرب این مناطق باشد.
از سوی دیگر امکان جدایی ماطق کُردنشین سوریه از جمله حسکه، منبج و عین العرب وجود ندارد، زیرا از نظر جغرافیایی با هم مرتبط نیستند به اضافه اینکه ما اجازه نخواهیم داد که چنین اقدامی تحقق یابد و هیچ گونه جدایی طلبی در سوریه را به رسمیت نخواهیم شناخت، زیرا سوریه از نظر نژادی و مذهبی و مردمی، ساختار موزائیکی دارد به گونه ای که قبول هرگونه جدایی طلبی موجب نابودی کشور می شود و این چیزی است که هرگز رخ نخواهد داد، بلکه کشور با تنوع گروههای مردمی و فرهنگی همواره باقی خواهد ماند و امکان رشد دمکراتیک آن در چارچوب موقعیت و نقش منطقه ای و پیمان های آن وجود دارد.
رهبری ایران به اهمیت ائتلاف با سوریه واقف است
**در چارچوب ائتلاف های سوریه، چرا ائتلاف سوریه- ایران عمیق و در عین حال مبهم است؟
هرگونه خدشه دار کردن این ائتلاف در ایران از سوی امام خمینی (ره) و پیروان مشی او غیر قابل قبول بود و موانع احتمالی بر سر راه این ائتلاف ممکن بود از سوی لیبرال ها بروز کند و هر بار چنین اتفاقی رخ می داد، امام خمینی (ره) و مجلس و سپاه پاسداران آن را به نفع سوریه آن را نهایی و حل و فصل می کردند.
ایران نیاز تسلیحاتی ما را به ویژه مهماتی را که ساخت داخل ایران است، تامین کرده و می کند و از نظر سیاسی، اقتصادی و مالی حامی ما بوده و هست، بنابراین اطمینان داریم که این کمک ها ادامه خواهد یافت و مطمئن هستیم که رهبری عالی ایران به اهمیت ائتلاف با سوریه واقف است.
در برخی موارد بعضی سیاستمداران ایرانی به ائتلاف با سوریه آنطور که شایسته است، اهمیت نمی دهند که من در گفت وگو با محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران به وضوح به او گفتم: «ایستادگی سوریه است که به شما امکان داد در مورد پرونده اتمی از موضع قدرت با غرب وارد مذاکره شوید».
**متوجه ام، اما محافظه کاران مذهبی نزدیک ترین متحدان سوریه لائیک هستند؟
بالطبع، زیرا آنان منافع راهبری ایران را درک می کنند و از تمایل به غرب رها و آزاد هستند.
**آیا مشکلاتی با این گروه وجود داشت؟ و یا شما را برای تغییر موضع سوریه در قبال حماس تحت فشار قرار دادند؟
خیر، هیچ وقت چنین اتفاقی نیفتاد، موضع ما در قبال حماس و اخوانی ها روشن است و متحدان ما آن را به خوبی می دانند و جای بحث ندارد.
عربستان و مصر
** آیا موضع مشترک کنونی با مصر و عربستان امکان آشتی با آنان را فراهم نمی کند؟
در مورد مصر، بدون هیچ ابهامی دولت و نیروهای مسلح را در مقابله با خشونت، تروریست و افراط گرایی مذهبی تایید می کنیم. ما و مصر در یک سطح راهبردی و در یک جبهه هستیم، اما موضع رهبری مصردر قبال سوریه هر چند مثبت است اما هنوز به سطح چالش مشترک نرسیده است.
امیدواریم که این اتفاق به زودی تحقق یابد. ما فشارهایی که قاهره به ویژه از نظر اقتصادی با آن روبه رو است، درک می کنیم و به نیاز مصر به حمایت عربستان واقف هستیم اما آنچه برای مصر می خواهیم این است که نقش عربی خود را به طور کامل بازیابد؛ نقشی که از سوریه آغاز می شود.
ماجراجویی عربستان در نهایت دامن آن را خواهد گرفت
** عربستان چطور، آیا چشم اندازی برای آشتی می بینید؟
خیر. موضع عربستان در قبال اخوانی ها در چارچوب تنش این کشور با قطر و ترکیه جا دارد، اما ریاض از گروههای مسلح تروریستی حمایت کرده و می کند و دشمنی علیه سوریه و بشار اسد را بسیج می کند.این سیاست ماجراجویانه در نهایت دامن خود عربستان را خواهد گرفت.
** آیا عربستان به دلیل کنیه کورکورانه در کنار آمریکا و علیه سوریه می ایستد؟
ممکن است، اما یادآوری می کنم که ملک عبدالله پس از سخنرانی مشهور خود در سال 2006 عازم دمشق شد و در سفر بشار اسد به لبنان او را همراهی کرد.
عربستان به دلیل سیاست های مستقل دمشق در قبال لبنان و عراق با ما دشمنی می کند و معتقد است که این سیاست ها مانعی در مسیر نفوذ منطقه ای آن به شمار می آید، از همین رو ادامه و رشد روابط سوریه- ایران، خشم ریاض را برانگیخته و موجب شد به اقداماتی علیه سوریه دست بزند.
**با توجه به آنچه گفته شد آیا چنانچه روند امور به سمت تفاهم ایرانی- غربی- سعودی و تفاهم سوری - سعودی در مورد لبنان و عراق پیش برود، آشتی امکان پذیر خواهد شد؟
هیچ فرصتی را برای توقف جنگ علیه سوریه و تامین سلامت سوری ها از دست نخواهیم داد، اما کسانی که بهای خون های ریخته شده را می پردازند، همان کسانی هستند که در نهایت تصمیم می گیرند و این سیاست سوریه و همان واقعیت سیاسی است که جنگ در سوریه به وجود آورده است تا جایی که دیگر اداره سیاست سوریه بدون رضایت افکار عمومی امکان پذیر نیست.
سوری ها به دلیل حمایت مالی عربستان از تجاوزاتی که علیه کشورشان صورت گرفت، موضع خود را دارند و در مورد قطر هم همینطور است.
**آیا قطر برای آشتی با سوریه تلاش کرد؟
بله اما ما نپذیرفتیم. ملت سوریه این آشتی را نمی پذیرد. قطر نیز اگر به دنبال آشتی است باید از حمایت تروریست ها دست برداشته و حمله به سوریه را متوقف کند.