صراط: علی شجاعی صائین ریس برکنار شده اداره کتاب معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت‌وگویی به مباحثی پیرامون ممنوع‌القلم‌ها، کتاب‌های در انتظار انتشار، میمزی و ... اشاره کرده است. در ادامه بخشی از این گفت‌وگو را می‌خوانیم:
*استنباط هیات نظارت از مصوبه شورای انقلاب فرهنگی این بود که برخی افراد نمی‌شود مجوز داد
شجاعی صائین پیرامون بحث ممنوع‌القلم‌ها که از سوی حسن روحانی مطرح و علی جنتی و سیدعباس صالحی آن را تایید کرده بودند، گفت: در این زمینه هیچ بحثی با من نشد و در یک سال گذشته هم این مسئله بحث جدی ما نبود. استنباط هیات محترم نظارت از برخی بندهای مصوب شورای محترم انقلاب فرهنگی این بود که در برخی جاها به برخی افراد نمی‌شود مجوز انتشار کتاب داد. این موضوع را هم که می‌گویم منظورم اسامی خاصی نیست بلکه بیشتر به روی موضوعات خاص تاکید دارم که مجوز انتشار کتاب درباره آن صادر نمی‌شود مضمون مصوبه در برخی بندها این اقتضا را داشت که نباید به برخی افراد با جهت‌گیری سیاسی فاش و افرادی که با سازمان‌های محارب و برانداز در ارتباط بودند یا گروهک‌های تروریستی و همسو با آنها مجوز انتشار کتاب داد، حتی اگر کتابی بنویسند که موضوعش غیر از بحث‌های سیاسی باشد. این موضوع در هیئت نظارت بارها بحث شد و تا جایی که به خاطر دارم تا زمان بودن من در اداره کتاب هم این بحث هنوز ادامه داشت و به نظرم نهایی نشد.
*لیستی نبود که بگویند این افراد ممنوعند
وی درباره لیست جنجالی ممنوع‌القلم‌ها نیز افزود: از دوره قبل لیستی نبود که طبق آن بگویند این افراد ممنوعند؛ جز در مواردی که مثلا ناشرانی پرونده‌ای قضایی داشتند و منع فعالیت آنها توسط مرجع قضایی با حکمی صادر شده بود. در مورد افراد هم وضع به همین شکل بود لیستی را که بگوید فلان فرد نمی‌تواند کتاب منتشر کند در سوابق اداره کتاب در دوره قبل از خودم ندیدم. در دوره جدید هم قرار بر این بود که نگاه ما به متن باشد و تنها در یکی دو مورد در هیئت نظارت بحث شد که افرادی که با سازمان‌های برانداز همکاری مستقیم دارند یا مستمر مواضع ضد نظام دارند اجازه چاپ کتاب پیدا نکنند.
*ماندن یک کتاب چهار سال در اداره کتاب باور پذیر نیست
شجاعی به مسئله کتاب‌های باقیمانده در اداره کتاب اشاره کرد و گفت: اینکه کتابی مثلا چهار سال در اداره کتاب بماند و درباره‌اش نظری از اداره کتاب داده نشود برای من غیر قابل باور است بالاخره ناشر پیگیر کارهایش است و جوابش را هم می‌گیرد البته ممکن است ناشر به نتیجه کارشناسی اعتراض کند و فرجامی که دوست دارد نگرفته باشد الان که وضعیت کتاب‌های ناشران به روش سیستم رایانه‌ای نیز بر ایشان قابل دسترس است و می‌توانند نتیجه را ببینند. من که به اداره کتاب رفتم با 600 مجلد کتاب باقیمانده در اداره کتاب مواجه شدم که به طور عمده نتیجه مورد پسند ناشر در مورد آنها حاصل نشده بود ما طبق قانون باید کمیته‌های دوم و سوم را تشکیل می‌دادیم تا اگر ناشر به نتیجه کمیته اول اعتراض داشت در این دو کمیته بررسی شود.
وی افزود: مواردی بود که مراجع قضایی با ما مکاتبه می‌کردند و توضیحاتی درباره برخی کتاب‌ها می‌خواستند اما تا زمانی که من آنجا بودم رایی صادر نشده بود که شما مجوزی دادید که خلاف بوده و باید کتاب جمع شود.
*به جنتی و صالحی اعلام کردم «زوال کلنل» پرونده‌اش بسته است
رئیس پیشین اداره کتاب پیرامون دو رمان «زوال کنل» و «طریق بسمل شدن» و اظهارات علی جنتی حول محور ارائه مجوز به آنها، گفت: البته من اظهار نظر آقای جنتی را نخوانده‌ام و نمی‌توانم در موردش حرفی بزنم. کتاب «زوال کنل» جزو همان 600 عنوان کتابی بود که گفتم در زمان ورودم به اداره کتاب با آن مواجه شدم. این کتاب در آن زمان در مرحله بررسی مجدد بود. من هم کتاب را بررسی کردم. در دو نوبت هم بررسی کردم. هم به صورت شفاهی به ناشر، هم به آقای صالحی و جنتی اعلام کردیم که کتاب قابل انتشار نیست و از نظر ما پرونده‌اش بسته شد. و کتاب به هیات نظارت هم نرفت چون رای کمیته اول و دوم در موردش یکسان بود.
وی به کتاب «طریق بسمل شدن» نیز اشاره کرد و افزود: این کتاب سه بار بررسی شد البته مشکلاتش در حد «زوال کلنل» نبود و می‌شد با آن تعامل کرد. اما سرجمع سه بررسی ما به سه کارشناس متفاوت نتیجه مثبتی برای انتشار آن به ما نداد. این در یک ماه حضورم در اداره کتاب رخ داد و دیگر فرصتی برای گفت‌وگو با نویسنده فراهم نشد.
شجاعی صائین گفت: با ناشر «زوال کلنل» صحبت کردم ولی صحبتی با نویسنده آن نداشتم. ما معمولا با نویسنده طرف حساب نیستیم و با ناشر کار صحبت می‌کنیم. ما نظرمان را به ناشر اعلام می‌کنیم.
وی در پاسخ به سوالی که آقای کیائیان نخواست شما را قانع کند و راحت پذیرفت، گفت: به هر حال پذیرفت. نمی‌دانم راحت یا غیر راحت اما سعی هم نکردند که مثلا من را قانع کنند و از سمت ناشر به من در این زمینه مراجعه دیگری نشد.
شجاعی صائین در ادامه به دلیل اینکه توضیحی در مورد این کتاب داده نشد اشاره کرد و گفت: روالی نیست که درباره کتاب‌های غیر مجاز در رسانه‌ها توضیحی داده شود. ما کار خودمان را انجام دادیم ما به ناشر توضیح دادیم و پرونده از نظر ما بسته بود. اگر قرار بود ما با رسانه‌ها حرکت کنیم از کار اصلی‌مان باز می‌ماندیم قرار نبوده و نیست که اداره کتاب به حاشیه‌های این گونه وارد شود. آخرین آمار من نشان داد که روزی 180 کتاب به اداره کتاب تهران وارد شده است. اگر بخواهیم هر روز مثلا در مورد 18 کتاب از این 180 کتاب توضیح بدهیم که دیگر از کارمان باز می‌مانیم از طرف دیگر سعی داشتیم تجربیاتمان در حوزه ممیزی را روی کاغذ بیاوریم که برود در هیئت نظارت تصویب شود و به عنوان یک دستورالعمل در اختیار کارشناسان ما قرار بگیرد این کارها دیگر جایی و زمانی برای حاشیه‌پردازی برای ما باقی نگذاشته شود.
*کتاب «من این نسل» را معاون فرهنگی با یک نامه برای بررسی فرستادند
در ادامه شجاعی صائین به ورود کتاب «من این نسل» به اداره کتاب اشاره کرد و گفت: این کتاب اسفند سال گذشته به اداره آمد. نسخه‌ای که رسید آن نسخه‌ای نبود که یک ناشر اصفهانی تهیه کرده بود. کتاب را نویسنده به صورت دستی به همراه یک نامه به معاونت فرهنگی داده بود و معاون محترم هم با یک نامه آن را به من دادند که بررسی کنم.
وی به نتیجه بررسی این کتاب اشاره کرد و گفت:در ابتدای امسال آن را غیر مجاز اعلام کردیم فکر می‌کنم نزدیک برگزاری نمایشگاه کتاب بود. البته به مولف اعلام نکردیم، چون مولف کتاب را مستقیما به ما نداده بود با نامه‌ای به معاون فرهنگی این مسئله را اعلام کردیم.
شجاعی به مرتبه دومی که این کتاب به اداره کتاب آمد هم اشاره کرد و گفت: کتاب می‌رود به اصفهان و در آنجا از طریق ناشری برای انتشارش اقدام می‌شود کارگروه استانی هم طبق روال از ما درباره کتاب نظر خواست و ما هم نظرمان را اعلام کردیم.
وی در پاسخ به سوالی با این مضمون که استان‌ها در مورد همه کتاب‌ها از شما نظر می‌خواهند؟، گفت: در مورد همه کتاب‌ها این طور نیست اما در مورد این کتاب خاص از ما نظر خواستند و ظاهرا آنها هم کتاب را غیر مجاز اعلام کردند.
*گفت‌وگوی مشروح شجاعی صائین در شماره ویژه نوروز مجله پنجره منتشر شده است.
*استنباط هیات نظارت از مصوبه شورای انقلاب فرهنگی این بود که برخی افراد نمی‌شود مجوز داد
شجاعی صائین پیرامون بحث ممنوع‌القلم‌ها که از سوی حسن روحانی مطرح و علی جنتی و سیدعباس صالحی آن را تایید کرده بودند، گفت: در این زمینه هیچ بحثی با من نشد و در یک سال گذشته هم این مسئله بحث جدی ما نبود. استنباط هیات محترم نظارت از برخی بندهای مصوب شورای محترم انقلاب فرهنگی این بود که در برخی جاها به برخی افراد نمی‌شود مجوز انتشار کتاب داد. این موضوع را هم که می‌گویم منظورم اسامی خاصی نیست بلکه بیشتر به روی موضوعات خاص تاکید دارم که مجوز انتشار کتاب درباره آن صادر نمی‌شود مضمون مصوبه در برخی بندها این اقتضا را داشت که نباید به برخی افراد با جهت‌گیری سیاسی فاش و افرادی که با سازمان‌های محارب و برانداز در ارتباط بودند یا گروهک‌های تروریستی و همسو با آنها مجوز انتشار کتاب داد، حتی اگر کتابی بنویسند که موضوعش غیر از بحث‌های سیاسی باشد. این موضوع در هیئت نظارت بارها بحث شد و تا جایی که به خاطر دارم تا زمان بودن من در اداره کتاب هم این بحث هنوز ادامه داشت و به نظرم نهایی نشد.
*لیستی نبود که بگویند این افراد ممنوعند
وی درباره لیست جنجالی ممنوع‌القلم‌ها نیز افزود: از دوره قبل لیستی نبود که طبق آن بگویند این افراد ممنوعند؛ جز در مواردی که مثلا ناشرانی پرونده‌ای قضایی داشتند و منع فعالیت آنها توسط مرجع قضایی با حکمی صادر شده بود. در مورد افراد هم وضع به همین شکل بود لیستی را که بگوید فلان فرد نمی‌تواند کتاب منتشر کند در سوابق اداره کتاب در دوره قبل از خودم ندیدم. در دوره جدید هم قرار بر این بود که نگاه ما به متن باشد و تنها در یکی دو مورد در هیئت نظارت بحث شد که افرادی که با سازمان‌های برانداز همکاری مستقیم دارند یا مستمر مواضع ضد نظام دارند اجازه چاپ کتاب پیدا نکنند.
*ماندن یک کتاب چهار سال در اداره کتاب باور پذیر نیست
شجاعی به مسئله کتاب‌های باقیمانده در اداره کتاب اشاره کرد و گفت: اینکه کتابی مثلا چهار سال در اداره کتاب بماند و درباره‌اش نظری از اداره کتاب داده نشود برای من غیر قابل باور است بالاخره ناشر پیگیر کارهایش است و جوابش را هم می‌گیرد البته ممکن است ناشر به نتیجه کارشناسی اعتراض کند و فرجامی که دوست دارد نگرفته باشد الان که وضعیت کتاب‌های ناشران به روش سیستم رایانه‌ای نیز بر ایشان قابل دسترس است و می‌توانند نتیجه را ببینند. من که به اداره کتاب رفتم با 600 مجلد کتاب باقیمانده در اداره کتاب مواجه شدم که به طور عمده نتیجه مورد پسند ناشر در مورد آنها حاصل نشده بود ما طبق قانون باید کمیته‌های دوم و سوم را تشکیل می‌دادیم تا اگر ناشر به نتیجه کمیته اول اعتراض داشت در این دو کمیته بررسی شود.
وی افزود: مواردی بود که مراجع قضایی با ما مکاتبه می‌کردند و توضیحاتی درباره برخی کتاب‌ها می‌خواستند اما تا زمانی که من آنجا بودم رایی صادر نشده بود که شما مجوزی دادید که خلاف بوده و باید کتاب جمع شود.
*به جنتی و صالحی اعلام کردم «زوال کلنل» پرونده‌اش بسته است
رئیس پیشین اداره کتاب پیرامون دو رمان «زوال کنل» و «طریق بسمل شدن» و اظهارات علی جنتی حول محور ارائه مجوز به آنها، گفت: البته من اظهار نظر آقای جنتی را نخوانده‌ام و نمی‌توانم در موردش حرفی بزنم. کتاب «زوال کنل» جزو همان 600 عنوان کتابی بود که گفتم در زمان ورودم به اداره کتاب با آن مواجه شدم. این کتاب در آن زمان در مرحله بررسی مجدد بود. من هم کتاب را بررسی کردم. در دو نوبت هم بررسی کردم. هم به صورت شفاهی به ناشر، هم به آقای صالحی و جنتی اعلام کردیم که کتاب قابل انتشار نیست و از نظر ما پرونده‌اش بسته شد. و کتاب به هیات نظارت هم نرفت چون رای کمیته اول و دوم در موردش یکسان بود.
وی به کتاب «طریق بسمل شدن» نیز اشاره کرد و افزود: این کتاب سه بار بررسی شد البته مشکلاتش در حد «زوال کلنل» نبود و می‌شد با آن تعامل کرد. اما سرجمع سه بررسی ما به سه کارشناس متفاوت نتیجه مثبتی برای انتشار آن به ما نداد. این در یک ماه حضورم در اداره کتاب رخ داد و دیگر فرصتی برای گفت‌وگو با نویسنده فراهم نشد.
شجاعی صائین گفت: با ناشر «زوال کلنل» صحبت کردم ولی صحبتی با نویسنده آن نداشتم. ما معمولا با نویسنده طرف حساب نیستیم و با ناشر کار صحبت می‌کنیم. ما نظرمان را به ناشر اعلام می‌کنیم.
وی در پاسخ به سوالی که آقای کیائیان نخواست شما را قانع کند و راحت پذیرفت، گفت: به هر حال پذیرفت. نمی‌دانم راحت یا غیر راحت اما سعی هم نکردند که مثلا من را قانع کنند و از سمت ناشر به من در این زمینه مراجعه دیگری نشد.
شجاعی صائین در ادامه به دلیل اینکه توضیحی در مورد این کتاب داده نشد اشاره کرد و گفت: روالی نیست که درباره کتاب‌های غیر مجاز در رسانه‌ها توضیحی داده شود. ما کار خودمان را انجام دادیم ما به ناشر توضیح دادیم و پرونده از نظر ما بسته بود. اگر قرار بود ما با رسانه‌ها حرکت کنیم از کار اصلی‌مان باز می‌ماندیم قرار نبوده و نیست که اداره کتاب به حاشیه‌های این گونه وارد شود. آخرین آمار من نشان داد که روزی 180 کتاب به اداره کتاب تهران وارد شده است. اگر بخواهیم هر روز مثلا در مورد 18 کتاب از این 180 کتاب توضیح بدهیم که دیگر از کارمان باز می‌مانیم از طرف دیگر سعی داشتیم تجربیاتمان در حوزه ممیزی را روی کاغذ بیاوریم که برود در هیئت نظارت تصویب شود و به عنوان یک دستورالعمل در اختیار کارشناسان ما قرار بگیرد این کارها دیگر جایی و زمانی برای حاشیه‌پردازی برای ما باقی نگذاشته شود.
*کتاب «من این نسل» را معاون فرهنگی با یک نامه برای بررسی فرستادند
در ادامه شجاعی صائین به ورود کتاب «من این نسل» به اداره کتاب اشاره کرد و گفت: این کتاب اسفند سال گذشته به اداره آمد. نسخه‌ای که رسید آن نسخه‌ای نبود که یک ناشر اصفهانی تهیه کرده بود. کتاب را نویسنده به صورت دستی به همراه یک نامه به معاونت فرهنگی داده بود و معاون محترم هم با یک نامه آن را به من دادند که بررسی کنم.
وی به نتیجه بررسی این کتاب اشاره کرد و گفت:در ابتدای امسال آن را غیر مجاز اعلام کردیم فکر می‌کنم نزدیک برگزاری نمایشگاه کتاب بود. البته به مولف اعلام نکردیم، چون مولف کتاب را مستقیما به ما نداده بود با نامه‌ای به معاون فرهنگی این مسئله را اعلام کردیم.
شجاعی به مرتبه دومی که این کتاب به اداره کتاب آمد هم اشاره کرد و گفت: کتاب می‌رود به اصفهان و در آنجا از طریق ناشری برای انتشارش اقدام می‌شود کارگروه استانی هم طبق روال از ما درباره کتاب نظر خواست و ما هم نظرمان را اعلام کردیم.
وی در پاسخ به سوالی با این مضمون که استان‌ها در مورد همه کتاب‌ها از شما نظر می‌خواهند؟، گفت: در مورد همه کتاب‌ها این طور نیست اما در مورد این کتاب خاص از ما نظر خواستند و ظاهرا آنها هم کتاب را غیر مجاز اعلام کردند.
*گفت‌وگوی مشروح شجاعی صائین در شماره ویژه نوروز مجله پنجره منتشر شده است.